تحریم‌های بی‌سابقه مسکو علیه ترکیه

آریانا نیوز: «ایگور پانکروتینکو» کار‌شناس سیاسی روس در یادداشت اختصاصی، دیدگاه‌های خود در خصوص اعمال تحریم‌های روسیه علیه ترکیه را مطرح کرده است.

در این یادداشت آمده است: در پی اقدام ترکیه در ساقط کردن یک فروند جنگنده سوخو 24 روسی در آسمان سوریه، مسکو تحریم‌هایی را علیه آنکارا وضع کرد که حتی در قیاس با کشورهای با آن‌ها تنش نظامی داشته است، بی‌سابقه بوده است. در حقیقت در روسیه افکار عمومی بسیار منفی نسبت به ترکیه شکل گرفته و امروز روی حمایت آنکارا از تروریسم بیش از هر زمان دیگری تاکید می‌شود.

اعمال تحریم‌ها حاکی از آن است حادثه سرنگونی جنگنده روسی توسط ترکیه برای روابط 2 کشور تاثیر زیادی خواهد داشت. معلوم است که تحریم‌های روسیه علیه ترکیه محدود به بخش‌های اقتصادی نشده بلکه حوزه‌های سیاسی و نظامی را نیز فرا خواهد گرفت. ضمنا بعد از 6 ساعت از وقوع حادثه فوق که نماینده ستاد کل اردوی روسیه اعلام کرد هر گونه همکاری نظامی با ترکیه قطع شد.

قابل یادآوری است که قبلا روسیه به ترکیه سیستم‌های موشکی ضد تانک «کورنیت -‌ای»، چرخبالهای می‌17 و نفربرهای زرهی واگذار می‌کرد. اضافه بر آن کمپنی «روس وائوروژنی» (تسلیحات روسی) از تمایل ترکیه جهت دریافت سیستم روسی دفاع ضد هوایی «آنتی 2500» خبر داده بود.

همان گونه که اعلام شد، پس از وقوع حادثه اخیر مسکو در پایگاه خود در «لاذقیه» سوریه سیستم موشکی ضد هوایی «اس 400» را مستقر کرد. نمایندگان رسمی وزارت دفاع روسیه استفاده از این سیستم علیه طیارات ترکیه در صورت ورود آن‌ها به فضای تحت کنترول اردوی سوریه را امکان پذیر دانستند. به نظر می‌رسد روسیه به خاطر آرام کردن امریکا و اسرائیل تاکید کرد که سیستم اس 400 در اختیار پایگاه روسیه در سوریه قرار گرفته و به سوری‌ها واگذار نخواهد شد.

همچنین روسیه اعلام کرد که به پروازهای طیارات خود در امتداد سرحد ترکیه ادامه داده و از این به بعد جنگنده‌ها بمب افکن‌ها را همراهی خواهند کرد. این موضوع هرچند با یک سری از مخاطرات همراه می‌باشد ولی روی نیروهای ترکیه تاثیر جدی به جای می‌گذارد چرا که موضوع همراهی طیارات بمب افکن با جنگنده‌های روسی و تحت پوشش دفاع هوایی رزم‌ناو «مسکو» قرار گرفتن کل این منطقه، پیلوت‌های نظامی نیروی هوایی ترکیه را وادار به آن خواهد کرد تا قبل از انتخاب هدف و یا فَیْر موشک جدی فکر کنند زیرا حتی چنانچه تصمیم به چنین یک اقدامی هم بگیرند، نظامیان روسی قادر به حمله پیشگیرانه خواهند بود.

همچنین روسیه در نظر دارد تا با فرانسه برای مسدود کردن سرحد ترکیه با سوریه با هدف جلوگیری از ورود تروریست‌ها اقدامات مشترک انجام دهد. در مسکو این اعتقاد وجود دارد که چنانچه اردوغان مانع نفوذ شبه نظامیان تندرو از قلمرو کشورش به سوریه نمی‌شد، پس اردوی سوریه مدت‌ها پیش حلب را که دومین شهر مهم در نزدیکی سرحد با ترکیه می‌باشد، تحت کنترول خود قرار می‌داد.

در بحث اقدامات سیاسی علیه ترکیه در محافل نزدیک به کرملین روی چند زمینه تاکید می‌شود. ازجمله موضوع عرضه سلاح به گروه‌های کرد مرتبط با حزب کارگران کردستان (پ ک ک) که با روسیه دارای روابط غیر رسمی می‌باشند، به طور جدی مورد بررسی قرار گرفته است. چنانچه قبلا مسکو تلاش می‌کرد تا از چنین تماس‌هایی پرهیز کند، چند روز پیش «لئونید کلاشینکوف» معاون رئیس کمیته امور بین الملل دومای دولتی (ولسی جرگه عوام) روسیه اعلام کرد که پس از ساقط کردن طیاره روسیه توسط ترکیه ممکن است مسکو دیدگاه‌های خود نسبت به (پ ک ک) را بازنگری کند.

یکی دیگر از زمینه‌های فشار زیاد بر ترکیه از طرف روسیه می‌تواند طرح موضوع قتل عام ارامنه باشد. یک روز پس از حادثه سرنگونی سوخو 24 جناح پارلمانی حزب «روسیه عادل» لایحه قانون در مورد مسئولیت ترکیه در برابر عدم به رسمیت شناختن نسل کشی ارامنه را معرفی کرد.

هرچند کار‌شناسان تصویب این لایحه توسط ولسی جرگه را بعید می‌دانند ولی باز هم طرح موضوع موجب تشدید روحیات ترک ستیزی خواهد شد، به خصوص اینکه لابی ارمنی در مسکو از نظر سیاسی و اقتصادی یکی از بانفوذ‌ترین لابی‌ها به شمار می‌رود.

همچنین بهره برداری از وجود روحیات ضد اردوغان در میان برخی از اقشار جامعه ترکیه نیز در نظر گرفته شده است. در این راستا قرار است از وجود تعاملات غیر رسمی بین کار‌شناسان و نمایندگان پارلمان روسیه و عوامل حزب جمهوری‌خواه خلق ترکیه که پس از سال‌ها در اختیار داشتن قدرت حالا در مخالفت با رئیس جمهور، نخست وزیر و حزب حاکم عدالت و توسعه قرار گرفته است، استفاده به عمل آید.

اعمال فشار بر روی اردوغان از طریق سازمان‌های بین المللی مدافع حقوق بشر که سیاست رئیس جمهور ترکیه در برابر رسانه‌ها و فعالان جامعه مدنی را مورد انتقاد قرار می‌دهند، نیز در دستور کار قرار دارد. با وجود اینکه خود روسیه به دلیل «عدم آزادی و دموکراسی» مورد انتقاد سازمان‌های بین المللی مدافع حقوق بشر می‌باشد، شبکه‌های تلویزیونی روسیه به دلایلی نظیر «خودکامگی و فشار بر رسانه‌های محلی» به انتقاد از رهبری ترکیه پرداخته‌اند.

با این حال گمان نمی‌رود که همه اقدامات سیاسی علیه ترکیه به طور کامل تحقق پیدا کنند. در متن تشدید روحیات ضد ترکی در میان جامعه روسیه، رفتار کرملین این پیام را با خود دارد که قطع کامل روابط با ترکیه اتفاق نخواهد افتاد، زیرا ضربه‌ای جدی به اقتصاد این کشور وارد و حل و فصل بحران سوریه را با مشکل مواجه خواهد کرد.

هرچند ترکیه با سهم 4. 6 درصدی پس از چین، آلمان، هلند و ایتالیا پنجمین شریک تجاری روسیه به شمار می‌رود باز هم توانسته است کشورهای مانند بلاروس و قزاقستان را که شرکای مسکو در اتحاد اقتصادی اوراسیا می‌باشند، پشت سر قرار دهد.

روابط تجاری سالانه بین ترکیه و روسیه بیش از 30 ملیارد دالر بوده و سرمایه گذاری متقابل بالای 2 ملیارد دالر را تشکیل می‌دهد. اردوغان 2 ماه پیش ضمن بازدید از مسکو و ملاقات با پوتین بر ضرورت ارتقاء حجم معاملات تجاری بین 2 کشور تا سال 2023 تا سقف 100 ملیارد دالر تاکید کرده بود.

قبل از این (در ماه مارس سال جاری) «عدنان یلدریم» معاون وزیر اقتصاد ترکیه عنوان کرده بود که مسکو و آنکارا موضوع ایجاد منطقه آزاد تجاری را در دستور کار خود دارند؛ یک ماه پیش «الکسی اولیوکایف» وزیر توسعه اقتصادی روسیه آماده شدن موافقتنامه در خصوص ایجاد منطقه آزاد تجاری در حوزه ارائه خدمات و سرمایه گذاری را تائید کرده بود.

باید گفت که واردات از ترکیه یک سبد نسبتا متنوع از کالاهای مصرفی را تشکیل می‌دهد که در متن وخامت اوضاع اقتصادی روسیه محروم شدن از آن می‌تواند نارضایتی بخشی از جمعیت و به خصوص طبقه متوسط در شهرهای کلان را به میان آورد (ضمنا در میان این قشر طی مدت‌های اخیر انتقاد از عملکرد رئیس جمهور روسیه افزایش پیدا کرده است). بسیاری از نمایندگان بخش ساختمان سازی روسیه مواد مورد نیاز خود را از ترکیه دریافت کرده و موضوع جایگزینی برای آن‌ها با درد سرهای همراه خواهد بود.

چنانچه سرنوشت خط لوله گاز «جریان ترکی» موجب نگرانی مقامات روسی نیست (چون از ابتدا معلوم بود که آن یک پروژه غیر واقعی است) پس موضوع نیروگاه هسته‌ای جنوب ترکیه با هزینه 20 ملیارد دالری در حقیقت جای نگرانی دارد چرا که اگر به دلیل مشکلات سیاسی در روابط بین مسکو و آنکارا احداث آن به هم بخورد پس سازمان «روس اتم» حداقل از 3 ملیارد دالری که روی این پروژه سرمایه گذاری کرده است، محروم خواهد شد.

بحث مواد غذایی نیز مهم می‌باشد. آنکارا طی سال جاری میلادی صادرات میوه و سبزیجات به روسیه را به بیش از 840 هزار تن افزایش داد. علاوه بر این ترکیه در ازای گندم دریافتی از روسیه گوشت ارزان، محصولات لبنی، ماهی و تخم مرغ عرضه می‌کرد. با توجه به ناکامی تحقق برنامه توسعه اقتصاد منطقه «کریمه»، مواد غذایی مورد نیاز به صورت مستقیم از ترکیه وارد می‌شد که ممنوعیت آن ناراحتی جمعیت این منطقه را به بار خواهد آورد. در حالی که برنامه الحاق کریمه به شبکه‌های برق روسیه به ناکامی مواجه شده و در وابستگی از اوکراین قرار گرفته است، حساسیت موضوع به مراتب بیشتر خواهد شد.

بنابه اعلام وزیر زراعت روسیه، در صورت لزوم مسکو می‌تواند سهم ترکیه در واردات سبزیجات کشور را که 20 درصد را تشکیل می‌دهد، از حساب سبزیجات وارداتی از ایران، مراکش، اسرائیل، آذربایجان و ازبکستان جبران کند. اما بیشتر تجار و همچنین جمعیت روسیه به حرف‌های این مقام کشور خود اعتماد زیادی ندارند زیرا وزارت زراعت در ابتدای سال جاری برنامه خرید محصولات زراعتی از ایران را که قرار بود منجر به کاهش قیمت‌ها در فروشگاه‌های روسیه شود، بدون نتیجه باقی گذاشت.

علاوه بر این برای جایگزینی فراورده‌های ترکی باید با طرف‌های جدید توافقات به امضا رسیده و گواهینامه‌ها و سایر مجوزات صادر شود که این همه زمان خواهد برد و از همین حالا معلوم است که در آستانه سال جدید میلادی قیمت‌ها افزایش قابل توجهی خواهند داشت.

متاسفانه اقتصاد روسیه که از سوی لیبرال‌ها مدیریت می‌شود، قادر به ارائه پاسخ مناسب به حرکت غیر دوستانه ترکیه نمی‌باشد چرا که تا حد زیادی استقلال خود را از دست داده و در وابستگی به شرکای تجاری امریکایی و غربی خود قرار گرفته است.