نظام الدین قیصاری کیست؟

 
آریانا نیوز: قوماندان‌ مشهور جنرال دوستم در فاریاب، مردی پنجاه ساله که در قریه توپخانه ولسوالی قیصار به دنیا آمده است. سالها باغدار و تجارت پیشه بوده و…

بازداشت قوماندان‌ مشهور جنرال دوستم در فاریاب،‌ نظام‌الدین قیصاری موجی از واکنش‌های اعتراضی باشنده گان ازبک‌تبار افغانستان را سبب شده است. اعتراض‌های ازبک‌تبارها از ولایت فاریاب که زادگاه قیصاری است، ‌فراتر رفته و به شمال‌شرق رسیده است. جنرال دوستم هم با صدور اعلامیه‌ای از ارگ ریاست جمهوری خواست قیصاری را آزاد کنند. ارگ ریاست جمهوری هم در اقدامی که هدف آشکار آن کنترول اوضاع است، یکی از کادرهای حزب جنبش ملی نقیب‌الله فایق را من‌حیث ولسوال فاریاب گماشت، اما به نظر نمی‌رسد که این تقرّر جنرال دوستم را راضی کند. جنجالی که بازداشت قیصاری برپا کرد، ‌ریشه‌ی تاریخی دارد.
دولت مدرن با مشکل تاریخی در جغرافیه افغانستان کنونی روبرو است. بر مبنای پژوهش‌های دانشمندان غربی روابط دولت‌مدرن و جامعه‌ی پیش‌مدرن افغانستان،‌ نظام‌مند و به هنجار نیست. نیروهای سنتی که در قریه ها قدرت مذهبی، قبایلی، قضایی و نظامی دارند،‌ نمی‌خواهند از امتیازاتشان به سود نهادهای مدرن دولتی بگذرند. عناصر ضد دولت هم در طول تاریخ افغانستان، در پناه همین نیروهای سنتی و محلی به حیات خود ادامه داده و در مواردی دولت‌مدرن را سقوط داده‌اند. در حال حاضر قوماندانان محلی،‌ بر قوه‌ی قهریه در محلات دسترسی دارند. آنان با استفاده از همین قوه‌ی قهریه‌ای از اقتصاد سیاه که قاچاق مواد مخدر، ‌استخراج غیر قانونی معادن و باج‌گیری از پروژه‌های آبادانی را در بر می‌گیرد، ‌بهره می‌برند. پولی که قوماندانان محلی از اقتصاد سیاه به دست می‌آورند، بقای آنان را تضمین می‌کند. واقعیت دیگر این است شماری از نهاد‌های دولتی نه مجموع دولت، بر موثریت تاکتیکی این قوماندانان محلی در جنگ با طالبان تأکید می‌کنند.
حامد کرزی رییس جمهور پیشین کشورمان به این باور بود که برخورد خشن با این قوماندانان مشکل را بیشتر می‌کند، اما به نظر می‌رسد که اشرف غنی این‌طور فکر نمی‌کند. اشرف غنی بیشتر به انحصار قدرت سیاسی و به گفته‌ی خودش استعمال مشروع قوه عقیده دارد و می‌خواهد از این طریق غلبه‌ی دولت بر نیروهای محلی را تحقق بخشد.
‌نیروی‌های خاص، ‌چرخبال ها و پولیس ضد شورش در فقدان مشروعیت بلندپایگان دولتی،‌ نمی‌توانند کاری از پیش ببرند. تنها با اتکا به زور نمی‌توان یک زور دیگر را از بین برد. مشروعیت دولت‌مردان باید پشتوانه‌ استفاده از زور باشد. مشکل این است که سران حکومت وحدت‌ملی در مناطق اوزبک‌نشین شمال از محبوبیت لازم برخوردار نیستند. عبدالله عبدالله رای قابل توجهی از ازبک‌ها نگرفته بود. اشرف غنی اما به دلیل همسویی با جنرال دوستم توانست آرای یک‌دست ازبک‌ها را در انتخابات به دست بیاورد. اشرف غنی در مبارزات انتخاباتی سال ۲۰۱۴ تأکید می‌کرد که با جنرال دوستم روی یک برنامه‌ی مشترک سیاسی به توافق رسیده است و بر مبنای همین برنامه، حکومت را اداره خواهند کرد. آگاهان امور افغانستان در همان زمان هم می‌دانستند که هم‌سویی محمداشرف غنی و جنرال دوستم نه ایدئولوژیک است و نه استراتیژیک. جنرال دوستم برای محمداشرف غنی یک ضرورت انتخاباتی بود که با ختم غائله‌ی انتخابات ۲۰۱۴ اهمیت سیاسی‌اش را از دست داد. ادعاهای احمد ایشچی هم وضعیت را طوری رقم زد که جنرال دوستم مجبور به ترک کشور شد. جنرال دوستم حتی پیش از ادعاهای ایشچی، در سفرهای ولایتی اش از محمداشرف‌ غنی مشروعیت‌زدایی کرده بود. ادعای احمد ایشچی وضعیت را به گونه‌ای ساخت که اشرف‌ غنی حتی اگر هم می‌خواست نمی‌توانست در کنار دوستم بایستد. به همین دلیل بود که ایتلاف انتخاباتی آنان بسیار زودتر از آنچه انتظار می‌رفت، شکست. این امر سبب شد که اشرف ‌غنی در مناطق ازبک‌نشین محبوبیت لازم را نداشته باشد. واقعیت دیگر این است که ارگ ریاست جمهوری در مناطق ازبک‌نشین متحد سیاسی‌ ای که بتواند جای دوستم را پر کند،‌ ندارد. به همین دلیل برای برکناری یک مهره دوستم ناگزیر است به مهره دیگر او امتیاز بدهد. این امر وضعیت را پیچیده‌تر ساخته است. اشرف غنی نتوانسته است توازن هوش‌مندانه را بین اقدامات اداری، ‌تصمیم های سیاسی و حفظ متحدان خود رعایت کند.
بسیاری‌ به این باور بودند که اشخاصی مثل نظام‌الدین قیصاری هیبت نظامی دارند و در صورتی که محافظان آنان به قتل برسند و توسط نیروهای امنیتی بازداشت شوند، بت هیبت آنان می‌شکند و کسی به خاطر آنان به سرک نمی‌آید. تصور این بود که قوماندانانی مثل قیصاری یا رهبران پشتیبان آنان نمی‌توانند حتی یک جنبش توده‌ای بسیار نامنظم را به سرک بیاورند. روشن است که مشروعیت آدم‌هایی مثل قیصاری ایدئولوژیک و سنتی نیست. مشروعیت آنان از لوله‌ی تفنگ ‌برمی آید، اما راه‌پیمایی‌های فاریاب نشان می‌دهد که این محاسبه هم چندان درست نبوده است.
روشن نیست که رییس جمهور غنی برای مدیریت تبعات سیاسی و اجتماعی بازداشت قیصاری غیر از گماشتن آقای فایق به ولایت فاریاب دیگرمی تواند چه کاری انجام دهد. برای راضی‌کردن ازبک‌تبارها نیاز به ابتکارهای سیاسی است. این درست است که قیصاری رهبری جنبش پیش‌رو را به دوش نداشت تا تظاهرات هواداران او تبعات کلانی در سطح کشور ایجاد کند و بازتاب بین‌المللی داشته باشد، ‌اما باز هم برای کنترول نارضایتی‌های محلی راهی غیر از ابتکار سیاسی نیست.
‌محاکمه‌ی عادلانه نکته‌ای است که دولت نباید آن را فراموش کند. قیصاری حق دارد که در یک محکمه علنی، ‌قانونی و با حضور وکیل مدافع‌ حاضر شود و از خودش دفاع کند. اگر او بدون محاکمه، ‌روزهای طولانی در حبس نگهداشته شود، وجهه‌ی حکومت ضربه می‌بیند. محکمه او هم باید علنی باشد. باید احکام قانون اساسی و دیگر قوانین کشور در مورد قیصاری و هر بازداشتی دیگر تطبیق شود.
نظام الدین قیصاری کیست؟
مردی پنجاه ساله که در قریه ی توپخانه ولسوالی قیصار به دنیا آمده است. سالها باغدار و تجارت پیشه بوده و از سال ۱۳۹۰ خورشیدی زمانی که پولیس محلی تشکیل شد، وارد این تشکیلات شد و کارش را با معاونت پولیس محلی شروع کرد. او قوماندانی خیزش مردمی را با سه صد نیرو آغاز کرد و بعدتر من‌حیث قوماندان پولیس شهر قیصار تعین شد. حدود چهار سالی می‌شود که نماینده خاص معاون رییس جمهوری افغانستان عبدالرشید دوستم در ولایت فاریاب است و اکنون قوماندانی خیزش مردمی در فاریاب را نیز برعهده دارد.
سرپرست دفتر سخنگوی وزرات دفاع محمد رادمنش گفته است که قیصاری به همراه تعدادی دیگر از قوماندانان محلی به لوی سارنوالی معرفی شده اند. رادمنش گفته است، قیصاری هم از طریق نهادهای عدلی و قضایی نسبت به سوال‌هایی که در موردش وجود دارد مورد پرسش قرار خواهد گرفت، شورای نظامی ولایت فاریاب در باره شان تصمیم گرفتند و توسط یک نامه به نهادهای عدلی و قضایی آورده شدند. سخنگوی حزب جنبش ملی افغانستان بشیر احمد ته ینج گفت: بازداشت نظام الدین قیصاری یک توطیه از سوی حکومت است.وی ادعا می‌کند که حکومت از ماه‌ها به این‌سو در تلاش شکست دادن روحیه ضد طالبانی بوده‌است.ته ینج در صفحه فیسبوک خود نوشته است که به اعتراض های مدنی خویش تا بازگشت جنرال دوستم به کشور و آزادی نظام الدین قیصاری ادامه می دهد. این در حالیست که اعتراضات‌ در ولایاتی فاریاب، جوزجان، و تخار در شمال افغانستان به دستگیری نظام الدین قیصاری، همچنان ادامه دارد.
رییس شورای مرکزی حزب جنبش ملی افغانستان باتور دوستم می‌گوید که روی برگشت، معاون اول ریاست جمهوری جنرال‌ عبدالرشید دوستم با معاون سفیر امریکا صحبت کرده‌است.
دوستم در صفحۀ فیسبوکش نگاشته که با معاون سفیر امریکا انی فورژی میز و رییس دفتر سیاسی سفارت امریکا در کابل دیوید برگر دیدار کرده‌است. او گفته که در این دیدار روی اوضاع جاری کشور و به خصوص وضعیت تنش‌زا و اعتراض‌های مدنی در ولایات شمالی کشور در پیوند به بازداشت نظام‌الدین قیصاری و خواست مردم مبنی بر برگشت معاون اول بحث و تبادل نظر صورت گرفته‌است. رییس شورای مرکزی حزب جنبش گفته اوضاع جاری سیاسی به بررسی گرفته شد و روی برگشت هرچه زودتر جنرال دوستم، صحبت گردید.