مواد مخدر، پدیده که با کمک 7.6 میلیارد دالری ایالات متحده امریکا و مبارزه پیهم حکومت افغانستان هنوز هم دامن آن از کشور بر چیده نشده است.
در این گزارش چگونگی مبارزه با مواد مخدر را در سال 1393 هجری خورشیدی به بررسی گرفتیم.
اداره مبارزه با مواد مخدر و جرایم سازمان ملل متحد و وزارت مبارزه با مواد مخدر می گویند که کشت کوکنار، تولید و قاچاق مواد مخدر در سال 1393 در تاریخ افغانستان بی سابقه بوده است.
این ادارات دلیل این افزایش را اعلام خروج نیرو های بین المللی از افغانستان و برگزاری انتخابات ریاست جمهوری و شورا های ولایتی همزمان با آغاز پروسه تخریب مزارع کوکنار می خوانند.
ابراهیم ازهر معین وزارت مبارزه با مواد مخدر افغانستان می گوید انتظار می رفت در سال 1393 که حدود 21 هزار هکتار زمین تحت کشت کوکنار تخریب شود اما از این میان فقط 2676 هکتار زمین تخریب شد:
” ما از دو سال قبل در جریان بودیم که این پروسه به چالش کشانده می شود بخاطر خروج قوت های بین المللی از افغانستان یک فرصت طلایی بر مخالفین دولت بود و چالش بزرگ دیگر راه اندازی انتخابات ریاست جمهوری و شورا های ولایتی بود که همزمان با پروسه تخریب مزارع کوکنار آغاز شد.”
آقای ازهر گفت، در کل مجموع کشت کوکنار و تولید تریاک حدود 48 تا 50 درصد در هلمند و سپس در قندهار، فراه، نیمروز، ننگرهار، لغمان و کنر صورت می گیرد.
به گفته وی در 41 ولسوالی 96.5 درصد کشت صورت می گیرد که از این میان در ده ولسوالی 52.5 درصد کشت می شود.
اداره مبارزه با مواد مخدر و جرایم سازمان ملل متحد هم با اشاره به دلایلی که در بالا ذکر شده گفت، هدفی که برای مبارزه با مواد مخدر در سال 1393 تعین شده بود حکومت افغانستان به آن نرسیده است.
هاشم وحدت یار سخنگوی این اداره در کابل در صحبت با رادیو گفت که حکومت افغانستان به تنهایی با مواد مخدر مبارزه نمی تواند تا اینکه کشور های همجوارش که مواد کیمیاوی از آنجا ها وارد این کشور می شود همکاری نکنند:
” با این پدیده از یک بُعد نمی شود مبارزه کرد بلکه از بخش های مختلف امنیتی، اقتصادی، صحی، حکومتداری خوب و همکاری های منطقوی و بین المللی باید مبارزه صورت گیرید بخاطریکه حکومت افغانستان به تنهایی نمی تواند با آن مبارزه کند تا کشور های همجوار با افغانستان همکاری نکنند زیرا مواد کیمیاوی که از کشور های همجوار وارد می شود باید جلو آن گرفته شود.”
به اساس معلومات وزارت مبارزه با مواد مخدر افغانستان در سال 1393 هفده درصد افزایش در تولید و هفت درصد افزایش در کشت نسبت به سال گذشته به میان آمده است.
در این حال کمیسیون مبارزه با مواد مخدر و مسکرات ولسی جرگه، وزارت مبارزه با مواد مخدر را در امر مبارزه با مواد مخدر ناکام خوانده و می گوید این وزارت پروژه ها را در محلات عملی کرده است که در آن ساحات امنیت تامین بوده و اصلاً کوکنار وجود نداشته است.
نقیب الله محبت یک عضو این کمیسیون در مورد چنین نظر دارد:
“سال که گذشت ما هم در عرصه مبارزه با مواد مخدر بالای وزارت مبارزه با مواد مخدر انتقادات داشتیم که این آنها نتوانسته اند که مبارزه شان کامیاب باشد و آنها پلان های شان را تنها در جا های تطبیق کردند که آنجا کوکنار نبوده مثال در مراکز ولایات که آنجا امنیت است و کوکنار کشت نمی شود در جا های که خاشخاش بوده است مثال در ولسوالی ها و اطراف آن کدام پروژه یی را تطبیق نکرده اند.
کشت کوکنار یکی از منابع پر در آمد دهاقین در افغانستان بشمار می رود.”
اما پرسش اینجاست که چرا دهاقین کوکنار را نسبت به کشت محصولات زراعتی ترجیح می دهند.
یک دهقان افغان در هلمند جایکه حدود 50 درصد مواد مخدر تولید می شود می گوید که نبود کار و بار سبب شده که آنها کوکنار کشت کنند تا از این طریق امرار معیشت نمایند:
” اینکه چرا مردم کوکنار در اینجا کشت می کنند یگانه دلیل آن اینست که بازار نیست کار و بار نیست. مردم بخاطر اینکه نفقه بر فامیل شان ندارند کوکنار کشت می کنند و از این طریق به آنها عاید خوب می رسد.”
در عین حال یک دهقان دیگر در ولایت ننگرهار می گوید که نبود بدیل برای کشت کوکنار آنها را مجبور ساخته که کوکنار کشت کنند:
” نام من ثمرالدین از ولسوالی پچراگام استم ما از مجبوریت کوکنار کشت می کنیم چون کسب و کار نداریم در بدیل کشت کوکنار حکومت به ما هیچ چیز نداده است اگر حکومت ما را کمک کند ما دیوانه نیستم که کوکنار کشت کنیم. حکومت نه به ما تخم داده است و نه کدام بدیل دیگر یا معاش داده است.”
دهقاقین افغان در حالی از نبود بدیل کشت کوکنار شکایت دارند که وزارت مبارزه با مواد مخدر می گوید، اگر موسسات بین المللی برای فروش محصولات پنبه، گندم، زعفران و انار دهقاقین افغان، سرمایه گذاری کنند می تواند سبب کاهش در کشت کوکنار شود.
دستگیری قاچاقبران مواد مخدر
با این همه ابراهیم ازهر معین وزارت مبارزه با مواد مخدر می گوید که گراف دستگیری قاچاقبران نیز کاهش یافته است.
وی گفت آنچه تصور می شد که حداقل سالانه باید 10 قاچاقبر بزرگ دستگیر شود اما از سال 2012 به این طرف هر سال شش تا هفت تن دستگیر می شوند.
خواستیم در مور اینکه چرا شمار دستگیری ها اندک شده است آیا همین مساله سبب افزایش تولید مواد مخدر شده است، نظر معینت مبارزه با مواد مخدر وزارت داخله را داشته باشیم اما با وجود تماس های مکرر موفق نشدیم.
اما ریاست عمومی څارنوالی اختصاصی مبارزه علیه مسکرات و مواد مخدر افغانستان می گوید که در سال 1393 بیش از پنجصد قضیه قاچاق مواد مخدر به این اداره مواصلت ورزیده است.
خالد موحد سخنگوی ریاست عمومی څارنوالی اختصاصی مبارزه علیه مسکرات و مواد مخدر افغانستان گفت که در این دوسیه ها نام های قاچاقبران بزرگ نیز شامل اند:
” پنجصد و سه قضیه به مظنونیت 655 تن از سراسر کشور مورد بررسی و تحقیق مرکز عدلی و قضایی مواصلت ورزیده است. در میان آنها قاچاقبران بزرگ، دو تبعه خارجی، 15 نفر کارمندان دولتی یا خدمات عامه و 15 خانم شامل استند.”
پیش از این سیگار یا اداره سرمفتش خاص امریکا در امور بازسازی افغانستان گفته بود که در زمینه مبارزه با مواد مخدر در افغانستان ستراتیژی واحد وجود ندارد و واشنگتن بیش از هفت ملیارد دالر را در این بخش ضایع کرده است.
گزارش های وجود دارد که در قاچاق مواد مخدر مقامات حکومتی نیز دست دارند.
چنانچه چندی پیش مجله شپیگل چاپ آلمان به استناد یک گزارش مخفی ناتو، عطا محمد نور سرپرست ولایت بلخ را قاچاقبر خوانده، اما در آن زمان دفتر سرپرست ولایت بلخ این گزارش را رد کرده بود.
در این میان آگاهان در بخش مبارزه با مواد مخدر می گویند، مبارزه با مواد مخدر بیشتر وابستگی به تامین امنیت دارد و به گفته آنها بیشتر کوکنار در مناطقی کشت می شود که تحت کنترول حکومت نیست.
عزت الله بری یکی از آگاهان:
” در سال 1393 مواد مخدر در مناطقی که قوای مسلح افغانستان دسترسی نداشته اند مثال در مناطق جنوبی کشور کشت کوکنار نسبت به سال های گذشته افزایش یافته است که این خود تقویه کننده به هراس افگنان است. اما باید حقیقت موضوع را هم گفت، دولت افغانستان در این عرصه کوشش های فراوان کرده است مثال در مناطق شمال کشور که دولت در آنجا ها دسترسی داشته کشت کوکنار و تولید مواد مخدر کاهش یافته است.”
به اساس معلومات وزارت مبارزه با مواد مخدر و اداره مبارزه با مواد مخدر و جرایم سازمان ملل متحد، افغانستان هنوز هم 90 درصد تریاک جهان را تولید می کند و حدود1.6 تا 2 میلیون معتاد به مواد مخدر دارد.
به گفته این ادارات هنوز هم مواد مخدر بزرگترین منبع درآمد مخالفان مسلح است و سالانه یکصدوشصت میلیون دالر آنها از این بابت عواید بدست میاورند.
آگاهان بدین باور اند که در کنار اراده سیاسی در افغانستان در امر مبارزه با کشت کوکنار باید یک چارچوب شفاف برای چگونگی مصرف کمک های جامعه جهانی در این بخش ایجاد گردد.
