آریانا نیوز: رییس پیشین مرکز بررسی‌های استراتیژیک وزارت امور خارجه کشورمان نوشت: تصور نمی کنم که ایران به دیپورت دسته جمعی پناهجویان افغان به کشور مباردت ورزد…
عزیز آریانفر، رییس پیشین مرکز بررسی‌های استراتیژیک وزارت امور خارجه کشورمان در پیوند با اظهارت آقای عراقچی معین وزارت امور خارجه ایران نوشت:
در پیوند با اظهارات آقای عراقچی، شاهد ابراز دیدگاه های متفاوتی در رسانه ها بودیم که دردمندانه بسیاری از این دیدگاه ها ناشیانه و غیر کارشناسی و احساسی بودند.
باید متوجه یک نکته باریکتر از مو بود: ایران طبق میثاق های بین المللی تعهداتی در زمینه پناه دادن به پناهجویان افغان دارد. اما اگر جامعه جهانی به تعهدات خود عمل نکند و ایران را با تحریم های فلج کنده و کشنده روبه سازد، از دید حقوق بین الدول یک حالت فورس ماژور یا فوق العاده بحرانی به وجود می آید که می تواند امنیت ملی ایران را تهدید کند و این کشور دیگر در وضعی نباشد که بتواند به تعهدات خود در زمینه عمل کند.
در چنین حالاتی هنگامی که امنیت ملی یک کشور با تهدید مرگبار روبه رو گردد؛ مسوولان ان کشور ناگزیرند برای رفع خطر با همه وسایل و امکانات و ظرفیت ها بکوشند. بی چون و چرا در این صورت ایران می تواند پناهجویان افغان را دوباره به کشور بر گرداند. دیپورت پناهجویان در عرف بین الملل است. برای مثال جرمنی ار از چندگاهی دست به اخراج گروه هایی از پناهجویان می زند. امریکا و بریتانیا هم بارها به گونه سیستماتیک چنین کاری را می کنند.
دو مساله است. یکی این که همین اکنون ایران با همه امکانات جلو سرازیر شدن سیل پناهجویان افغان، عراقی و پاکستانی و حتا آسیای میانه یی را به سوی ترکیه و در واقع اروپا گرفته است. در این حال اگر اروپا به خواست های ایران توجه نکند، ایران می تواند سرحدات خود به سوی ترکیه را به روی پناهجویان بکشاید. زیرا معمولا پاسانی از سرحدات هزینه های سنگین دارد. ایران می تواند به بهانه بالا بودن هزینه ها به چنین کاری مبادرت کند که این تهدیدی خواهد بود برای اروپا.
دو دیگر اگر ایران ناگهان بخش بزرگی از از پناهجویان را به کشور باز گرداند، دولت افغانستان و حامیان امریکایی آن را با چالش بس بزرگی روبه رو می تواند و این خود تهدیدی جدی یی برای امریکا و دولت زیر حمایت آن در افغانستان است.
البته، نگرانی برخی از دوستان به دلایل انساندوستانه و اسلامی قابل درک است. اما متاسفانه در عرف بین المللی قوانین، مقررات و ضوابطی است که کشورها می توانند ملاحظاتی در رفتارهای خود داشته باشند. برای مثال همه کشورها ملزم به پذیرش پناهجویان اند. اما به شرطی که حضور پناهجو یا پناهجویان امنیت ملی کشور پذیرنده یا حتا همپیمانان شان را با مخاطره روبه رو نسازد. برای مثال اگر دولت جرمنی گمان ببرد که حضور این یا آن پناهحو برای امنیت اروپا یا کشورهای حوزه شنگن یا حوزه دبلین بالقوه یا بالفعل می تواند مخاطره آمیز باشد؛ می تواند پناهجو یا جمعی از پناهجویان را اخراج کند . روشن است ایران هم می تواند عین برخورد را داشته باشد.
دولت ترکیه بارها اتحادیه اروپایی را تهدید کرده است که اگر به تعهدات خود در قبال پناهجویان عمل نکند؛ ترکیه نیز نمی تواند به تعهدات خود پابند باشد. این گونه ترکیه تا کنون هشت ملیارد یورو بابت نگهداری پناهجویان در سه سال اخیر مطالبه نموده که حد اقل نیم این مبلغ را دریافت داشته است. با این هم ار از چند گاهی سرحدات خود را به سوی اروپا می گشاید.
اکنون ایران که در وضعیت بسیار بدی از ترکیه قرار دارد و حتا یک شاهی هم کمک دریافت نمی کند؛ می تواند به خود حق بدهد که سرحدات خود را برای ورود پناهجویان به سوی ترکیه یعنی در واقع به سوی اروپا بگشاید.
تصور نمی کنم که ایران به دیپورت دسته جمعی پناهجویان افغان به کشور مباردت ورزد. اما می تواند سرحدات خود به سوی ترکیه را بکشاید. این گونه، از پناهجویان به حیث ابزار فشار و تهدید در برابر اروپاییان کار بگیرد. البته، در گذشته در سال های 2016و 2017شاهد چنین چیزی بوده ایم. سپس ایران و ترکیه در ازای دریافت امتیازاتی از اتحادیه اروپایی به بستن سرحدات خود مبادرت ورزیدند. در این حال ترکیه پول دریافت کرد و ایران به حمایت سیاسی اروپا در برجام و تحدید تحریم ها بسنده نمود.
اکنون امریکا ایران را زیر سنگین ترین فشارها گرفته است. همچنین بر اروپا فشار سنگینی وارد نموده است و می کوشد تا روابط اروپا و ایران را به پایین ترین مرز برساند. دستگاه دپلوماسی ایران ناگزیر است که دست به دیمارش یا اقدام متقابل بزند و اروپا را زیر فشار بگیرد تا پیامدهای موضع اتحادیه اروپایی در قبال ایران متعادل گرداند.
اخراج پناهجویان به افغانستان تنها در صورتی متصور است که خطر جنگ بسیار بالا باشد یا فشارهای امریکا برای ایران فلج کننده از کار برآید و منجر به کاهش صادرات تیل ایران به تراز بسیار پایین گردد. در اوضاع جنگی یا بحرانی اخراج دسته جمعی پناهجویان می تواند فشار بزرگی را بر امریکا و دولت هوادار آن در افغانستان وارد بیاورد. اما احتمال چنین چیزی در حال حاضر بسیار کم است.
در پایان باید به یک نکته دیگر هم اشاره نمود: دولت افغانستان در 17 سال گذشته دست کم 200 ملیارد دالر کمک دریافت نموده است. با 5 فیصد این مبلغ یعنی 10 ملیارد می شد، همه پناهجویان را از پاکستان و ایران به کشور باز گردانید و اسکان داد. اما بی چون و چرا دولت ما در انجام این رسالت ناکام بوده است. همین گونه جامعه جهانی نیز در زمینه کار شایان توجهی انجام نداده است.
