نکات طلایی سلامت برای روزهای زمستانی

در فصل زمستان به سبب سردی هوا، منافذ بدن به‌ویژه منافذ سر، بسته می‌شوند و بخارهای تولیدشده قادر به خروج طبیعی از بدن نیستند. تجمع این بخارها در بدن، به‌ویژه در سر و تبدیل آ‌ن‌ها به رطوبت و ریزش این رطوبت‌ها به اعضای مختلف، موجب بروز بیماری‌های مختلفی در انسان می‌شود.

به‌عنوان مثال اگر ماده نزله‌ای به ریه ریزش پیدا کند، بیماری‌های مزمن ریه، تنگی‌نفس و برخی از انواع حساسیت‌ها را ایجاد می‌کند؛( برای این‌که بدانید نزله چیست ادامه مطلب را بخوانید) اگر ماده نزله به مفاصل ریزش پیدا کند، موجب التهاب مفاصل و برخی از بیماری‌های مفصلی می‌شود و درصورت ریزش این مواد به چشم، گوش، حلق، دستگاه گوارش، پوست و دیگر ارگان‌ها، بیماری‌های خاصی را در هریک از این اندام‌ها ایجاد می‌کند که گاهی عوارض آن‌ها سال‌ها بیمار را به‌خود درگیر می‌کند. از این رو ست که حکما «نزله» را ریشه بسیاری از بیماری‌ها می‌دانند. پس رعایت تدابیر لازم فصل زمستان برای پیشگیری از بروز نزله و دیگر بیماری‌های مخصوص این فصل، لازم و ضروری است.
التهاب حلق، یکی از علائم بیماری نزله

در طب ایرانی «نزله» به بیماری گفته می‌شود که در آن، ترشحات به حلق و مجاری تنفسی تحتانی ریخته می‌شود. در منابع طب سنتی ایران، ترشحات نزله‌ای به ۲ گروه کلّی «نزله گرم» و «نزله سرد» تقسیم شده‌اند که هر یک از این ۲، علائم و شیوه درمانی مخصوص به‌خود دارند. در نزله گرم، بیمار علائمی شبیه به سرماخوردگی را تجربه می‌کند. به این معنا که بیمار ترشحات رقیق و آبکی بینی و حلق، سوزش و خارش گلو و حلق، سرخی چشم‌ها، التهاب حلق و گرفتگی بینی و صدا را احساس می‌کند اما در نزله سرد، علائم بیمار بیشتر با عوارض سرماخوردگی مانند سینوزیت، برونشیت باکتریایی و بیماری‌هایی از این دست تطابق دارد. از جمله مهم‌ترین علائم نزله سرد در بیمار، وجود ترشحات غلیظ و لزج است که به سختی از مجاری تنفسی جدا می‌شود و معمولا رنگ آن‌ها سفید است. علاوه بر این، بیمار سنگینی بدن، کسالت، سنگینی سر، گرفتگی بینی و صدای تودماغی را نیز در این مورد تجربه می‌کند و گاهی با کاهش حس بویایی و چشایی نیز روبه‌رو می‌شود.
چه غذایی بیشتر بخوریم

افراد تندرست و سالم باید در فصل زمستان از غذاهای معتدل و غلیظ استفاده کنند. غذاهایی مانند هلیم، کله‌پاچه، گوشت شیشک، آبگوشت، کباب، انواع آش‌ها و… از جمله غذاهای مناسب برای این فصل به شمار می‌آید. مصرف قلیه خشک نیز یکی دیگر از غذاهای مناسب زمستانی برای افراد معتدل است که از گوشت سرخ‌شده با یکی از روغن‌های زیتون، زردآلو یا روغن گردو تهیه می‌شود. در این فصل، به دلیل افزایش حرارت غریزی در بدن، عمل گوارش و هضم مواد غذایی بهتر صورت می‌گیرد و دستگاه گوارش انسان تقویت می‌شود و به همین دلیل اگر فصل زمستان به اندازه کافی سرد و مرطوب باشد، بدن به میزان بیشتری غذا و گوشت نیاز دارد اما با توجه به این‌که امروزه انواع میوه‌ها در فصل زمستان در دسترس عموم قرار دارند، در این فصل بهتر است مصرف میوه‌های سرد و‌تر (چون هندوانه، خیار، نارنگی و…) کم شود و بیشتر از میوه‌های گرم و میوه‌های خشک و خشکبار استفاده شود.
درمان خلط غلیظ با طب ایرانی

یکی از نشانه‌های ابتلا به نزله سرد، همان‌گونه که پیش از این ذکر کردیم، ابتلا به خلط‌های غلیظ است. برای درمان این بیماری، درمانگران طب ایرانی پیش از هر چیز برای رقیق‌کردن و دفع اخلاط غلیظ بدن دست به کار می‌شوند. برای این منظور، آن‌ها از بیمار می‌خواهند که سر خود را بپوشاند و حتی آن را با کمک حوله‌ای که گرم شده، گرم نگاه دارد. استفاده از بخور ترکیبی از گیاهان دارویی شوید، بابونه، بومادران، آویشن و مرزنجوش برای درمان نزله سرد بسیار مفید و مناسب است. همچنین نوشیدن یک فنجان از جوشانده صاف‌شده از این ترکیب، هر۶ ساعت یک بار، نیز به بیماران مبتلا به نزله سرد توصیه می‌شود. در کنار این موارد استفاده از غذاهای سبک از قبیل حریره سبوس گندم که با مغز بادام و عسل تهیه شده و همین‌طور نوشیدن جوشانده‌ای که از گیاهانی چون زوفا، ریشه شیرین‌بیان و انجیر تهیه شده باشد، برای نرم کردن سینه مبتلایان به نزله سرد که خلط‌های غلیظ دارند، مفید است.

گیاه‌درمانی در پزشکی نوین
دیدگاه غالب در گیاه‌درمانی پزشکی رایج، پیرو دیدگاه این مکتب به داروهای شیمیایی است. به این معنا که هر داروی گیاهی ماده موثری دارد که برای درمان نوعی از بیماری کاربرد دارد. به‌عنوان مثال، گیاه آویشن به دلیل داشتن مواد موثری چون ترکیبات فنلی و فلاونوئیدها، در درمان سرفه موثر است یا ریشه گیاه شیرین‌بیان به دلیل داشتن ماده موثر گلیسیریزین از دیگر داروهایی است که برای درمان سرفه مورد استفاده پزشکان قرار می‌گیرد. باید دانست که این دیدگاه، تنها جزیی از دیدگاه کامل مکتب طب ایرانی در استفاده از داروهای گیاهی است. البته باید به این نکته نیز توجه داشت که داروهای گیاهی که برای بیماری مانند سردرد در مکتب طب ایرانی به آن اشاره شده، ممکن است برای یک فرد مناسب باشند و در فرد دیگری که مزاجی متفاوت دارد، مناسب نباشند و همین نکته مهم‌ترین تفاوتی است که شیوه درمانی- پزشکی ایرانی با پزشکی نوین یا مدرن دارد.
این خوردنی‌ها را به سبد غذایی خود اضافه کنید

مصرف مواد غذایی گرم و خشک در فصل زمستان و در سبد غذایی خانواده، یکی از ساده‌ترین شیوه‌ها برای تامین انرژی و مواد مغذی مورد نیاز بدن در روزها و شب‌های سرد زمستان است. درمانگران طب سنتی، همواره گنجاندن خوردنی‌هایی چون انبه، بادام، تخم شربتی، پسته، پونه، پیاز، ترب، تره، جعفری، چای، خردل، خرما، خرمالو، دارچین، ریحان، زردچوبه، زعفران، زنجبیل، زنیان، زیتون، زیره سیاه، سیر، شنبلیله، فلفل، فندق، کرفس، کشمش انگور سیاه (مویز)، کلم، کنگر، گردو، گل سرخ، لپه، مرزه، موسیر، موم عسل، نارگیل، نخود، نعنا، عرق بهارنارنج، هل و… را در فصل زمستان به مراجعان خود توصیه می‌کنند. البته باید توجه داشت که افراد مختلف باید با توجه به مزاج و طبیعت بدن خود از هرکدام از این سبزی‌ها و گیاهان دارویی که طبع گرم و خشک دارند، برای تهیه وعده‌های غذایی خود استفاده کنند.
آنچه باید درباره «زکام» بدانید

براساس تعاریفی که در منابع و کتب طب‌سنتی ایران وجود دارد، منشا اصلی ترشحاتی که در انواع سرماخوردگی‌ها در بدن دیده می‌شود، مغز است. ترشحاتی که از مسیر بینی و چشم خارج می‌شود «زکام» نامیده می‌شود. به اعتقاد درمانگران طب سنتی ایران، بهترین درمان برای افراد مبتلا به زکام استراحت، پرهیز غذایی، مصرف سوپ جو و استفاده از انواع مرکبات است. علاوه بر این، درمانگران طب ایرانی، مبتلایان به زکام را از مصرف انواع مسکن‌ها، کورتون‌ها، آنتی‌هیستامین‌ها و مکمل‌ها پرهیز می‌دهند. آنان بر این باروند، «زکام» یک سرماخوردگی ساده با آبریزش بینی، ریزش اشک‌ و عطسه است که نباید با کمک آنتی‌هیستامین‌ها و آنتی‌بیوتیک‌ها برای درمان آن‌ها اقدام کرد. زیرا مصرف این داروهای شیمیایی در نهایت منجر به غلیظ شدن ترشحات و جلوگیری از خروج آن‌ها از بدن می‌شود و این مسئله می‌تواند در درازمدت موجب ابتلای افراد به سینوزیت، مشکلات ریوی، آسم و دیگر بیماری‌ها شود در حالی که براساس دیدگاه پزشکی ایرانی، زکام ساده نوعی مکانیسم طبیعی بدن برای دفع رطوبت‌ها و مواد اضافی مغز است و می‌تواند جلوی بیماری‌های سخت‌تر و پیچیده‌تر را بگیرد.
برطرف کردن خشکی پوست و مزاج با‌ آش سنتی

آش «اسفیدبا» یکی از آش‌های سنتی و بسیار مغذی است که در طب سنتی ایران بارها به آن اشاره شده است. تهیه این آش در منزل ساده است و تاثیرات درمانی و خواص متنوع آن به‌ویژه در فصل زمستان، موجب شده تا درمانگران طب سنتی از آن به‌عنوان یک غذای دارویی مفید نام ببرند.
این آش که از ترکیب مواد غذایی همچون شنبلیله، جعفری، گشنیز، تره، برنج یا جو، بال و گردن مرغ، روغن زیتون و کمی زردچوبه تهیه می‌شود، خواص متنوعی دارد که از میان آن‌ها می‌توان به افزایش رطوبت بدن و برطرف کردن خشکی پوست، خشکی مو و ناخن‌ها، درمان خشکی مزاج و یبوست، افزایش انرژی و نیروی بدن برای انجام کارهای روزانه نام برد. این آش در عین حال که غذایی کامل است، در گروه غذاهای زودگوار قرار می‌گیرد که هضم و جذب آن در دستگاه گوارش به آسانی انجام می‌شود.

دم‌نوش گیاهی مناسب برای زمستان
دم‌نوش پونه کوهی و آویشن از مناسب‌ترین نوشیدنی‌های گرم برای روزهای زمستانی است که مصرف آن در فصل زمستان بارها توسط درمانگران طب سنتی توصیه شده است. برای تهیه این دم‌نوش در خانه، به یک قاشق غذاخوری گیاه آویشن، یک قاشق غذاخوری گیاه پونه، ۶ قاشق مرباخوری عسل و ۳ لیوان آب جوش نیاز دارید. بهترین روش برای تهیه این دم‌نوش آن است که نخست، ۲ گیاه پونه و آویشن را بشویید و آن را به همراه آب جوش، در قوری چینی ریخته و اجازه دهید به‌مدت نیم ساعت بماند تا دم بکشد. سپس دم‌کرده این گیاهان را در یک لیوان یا فنجان بزرگ بریزید و ۲ قاشق مرباخوری ‌عسل به آن اضافه کنید و هم بزنید تا عسل در دم نوش حل شود. درمانگران توصیه می‌کنند، برای هر لیوان از این دم‌نوش تنها از ۲ قاشق مرباخوری عسل استفاده کنید. همچنین به افراد گرم‌مزاج پیشنهاد می‌شود پس از آماده کردن این دم‌نوش، با اضافه کردن چند قطره لیموترش تازه به آن، این نوشیدنی زمستانی را میل کنند. مصرف این دم‌نوش به دلیل خاصیت ضدعفونی‌کننده‌ای که دارد، علاوه بر درمان و پیشگیری از ابتلا به سرماخوردگی در زمستان در تسکین دردهای دوران قاعدگی نیز موثر است.

نسخه‌های خانگی برای درمان نزله گرم
در صورتی که علائم بیمار با نشانه‌های نزله گرم مشابه باشد، بهترین کار آن است که بیمار در ۳ روز نخست، تنها سوپ جو رقیق که با حبوبات بسیار اندک و سبزی‌ها فراوان تهیه شده باشد و ترجیحا گوشت هم نداشته باشد، میل کند. این کار به بیمار کمک می‌کند تا همواره معده سبکی داشته باشد. در این حالت طبیعت بدن در مدت‌زمان کمی به گوارش غذا می‌پردازد و این امکان را به دست می‌آورد تا انرژی خود را صرف درمان بیماری کند. مصرف حریره تهیه‌شده از آب، سبوس گندم، نشاسته، کتیرا، روغن بادام و شکر و همچنین مصرف مغز بادام، روغن بادام شیرین و کره گاوی نیز توصیه شده است. علاوه بر این، توصیه شده که بیمار در دوران ابتلا به بیماری، براساس تجویز پزشک روغن‌هایی چون روغن بنفشه و روغن کدو که طبعی سرد دارند را در بینی بچکاند. غرغره کردن با آب انار یا آبی که عدس در آن پخته شده است نیز از دیگر مواردی است که به درمان و تسکین ترشحاتی که به حلق بیمار می‌ریزد، کمک می‌کند. درمانگران طب ایرانی علاوه بر این، برای درمان سرفه‌های خشک بیمار تدبیر دیگری را توصیه می‌کنند و آن استفاده از شربت به‌دانه است. برای تهیه این شربت کافی است یک قاشق غذاخوری به‌دانه را در یک لیوان آب جوش بخیسانید تا به‌صورت ژله‌ای در آید. مصرف یک قاشق غذاخوری از این شربت، هر ۲ ساعت یک بار، به بهبود سرفه‌های خشک بیمار کمک می‌کند. نوشیدن دم‌نوش گل ختمی و پنیرک، روزی ۲،۳ بار هم می‌تواند درمان ساده و مفیدی باشد.
نکات طلایی برای روزهای زمستانی
در مکتب طب سنتی ایران توصیه‌های مختلفی وجود دارد که به پیشگیری از بروز اختلالات و بیماری‌ها در بدن کمک می‌کند. به کار بستن این نکات و توصیه‌ها در شیوه زندگی افراد در فصل زمستان و گنجاندن آن‌ها در برنامه زندگی روزانه، می‌تواند تاثیر زیادی در پیشگیری از ابتلا به بیماری‌ها و نگاهداشت تندرستی انسان داشته باشد.

افرادی که مزاج سرد و‌تر دارند، باید در فصل زمستان از مصرف غذاهایی با مزاج سرد پرهیز کنند. به‌ویژه اگر این غذاها برای وعده غذایی شب تدارک دیده شده باشند.

در طب سنتی ایران توصیه شده عموم مردم در فصل زمستان از غذاهای گرمی‌بخش مانند کره، عسل، بادام و فندق بیشتر در وعده‌های غذایی استفاده کنند. البته باید توجه داشت که مقدار این غذاها در هر فرد باید متناسب با مزاج آن فرد باشد.

درمانگران طب سنتی ایران، به مراجعان خود توصیه می‌کنند از خوابیدن در روز پرهیز کنند. حکمای طب ایرانی خوابیدن در روز را موجب ابتلا به بیماری‌های رطوبی و نزله می‌دانند و بر این باورند که خوابیدن در روز در فصل زمستان، موجب بدرنگی پوست، سستی بدن، احساس کسالت و کاهش بیمارگونه اشتها می‌شود.

بهتر است در فصل زمستان از غذاها، نوشیدنی‌ها و خوراکی‌های گرم استفاده کنید و از مصرف غذاها و نوشیدنی‌های سرد پرهیز کنید.

به اعتقاد درمانگران طب سنتی، تمام مردم به‌ویژه آن‌ها که بدنی مرطوب دارند، در فصل زمستان برای پیشگیری از پیدایش و انباشته شدن اخلاط بد و موذی در بدن باید به ورزش‌های سنگین و متناسب با فصل بپردازند. بهترین زمان ورزش در فصل زمستان، پایان روز است.

لازم است افراد محل سکونت خود را گرم نگه دارند و از قرار گرفتن در معرض رطوبت‌ها و جاهای نمناک پرهیز کنند و همچنین در وقت خواب، لحاف را گرم کرده و خود را به خوبی بپوشانند.