21 جوزا 1396 - مقالات
آریانا نیوز: تدبیرسازمان ملل متحد برای رفع مشکلات منطقه آسیای مرکزی در دیپلوماسی پیشگیرانه نهفته است.
آنتونیو گوترش، سرمنشی سازمان ملل متحد در 8 جون سال جاری به منظور اشتراک در نشست سران سازمان همکاری شانگهای در آستانه، به قزاقستان سفر کرده است. وی قرار است که طی 6 روز با سفر به کشورهای منطقه آسیای مرکزی، دیداری با روسای جمهور این کشورها داشته باشد.
منطقه آسیای مرکزی حساسیت خاصی نسبت به سایر مناطق جهان دارد، چراکه وجود نیروی نیمه فعال افراط گرایی در این منطقه موجب توجه زیاد کشورهای مختلف جهان برای تامین امنیت آن شده است.
به همین دلیل مباحث مبارزه با تروریزم و جنایات سازمان یافته همواره محل بحث مقامات نهادهای مختلف بین‌المللی با سران این کشورها بوده است. سازمان ملل هم به نوبه خود اقدامات قابل توجهی را برای توسعه منطقه آسیای مرکزی انجام داده که بیان تمامی آنها با مشخصه‌های شورای امنیت و دیگر نهادهای ذیربط این سازمان یک مقاله جداگانه می‌طلبد.
با این حال موارد بسیار مهم و تاثیرگذاری وجود دارد که از آنها می‌توان من‌حیث پلان‌های مشخص سازمان ملل برای رفع مشکلات این منطقه یاد کرد.
برای بروز تنش در هر منطقه ما با دو عامل پنهان و آشکار روبرو هستیم. عوامل پنهان عمدتاً روند پیش بینی را دچار مشکل می‌کنند و عوامل آشکار فرایند تکرار یک واقعه، موجود و عینی بودن خطرهای بالقوه، اتفاق نظر میان کارشناسان مبنی بر وجود تهدیدات مشابه و عملکردهایی که بیانگر احساس خطر دولت‌های حاکم است می‌تواند تبیین کننده عوامل آشکار باشد.
با وجود همین عوامل آشکار است که مسئله پیش بینی حوادث و در مرتبه بالاتر، پیشگیری آسان‌تر می‌شود. شاید نقش سازمان ملل برای کمک به ایجاد آرامش در آسیای میانه را باید در همین اقدامات پیشگیرانه جستجو کرد.
تدبیر سازمان ملل متحد برای رفع مشکلات منطقه آسیای مرکزی در دیپلوماسی پیشگیرانه نهفته است. از اشاره داک هامرشولد، سرمنشی سابق سازمان ملل به دیپلوماسی پیشگیرانه تقریباً نیم قرن است که می‌گذرد. اشاره‌ای که مقدمات تاسیس مرکز منطقوی سازمان ملل متحد برای دیپلوماسی پیشگیرانه در آسیای مرکزی (یونرکا، UNRCCA) طی سال 2007 در ترکمنستان را فراهم آورد.
هر چند که اولین موارد توجه سازمان ملل برای حل مشکلات آسیای مرکزی را می‌توان در طرح پروگرام توسعه دره فرغانه سازمان ملل متحد به دست آورد، اما تاسیس یونرکا اقدام محسوس‌تر این سازمان برای رفع موانع بود.
با این حال متوجه می‌شویم که سازمان ملل رویکرد پیشگیرانه را برای مشکلات آسیای میانه در نظر گرفته است، بدین صورت که به گفته پطروس غالی، استفاده از روش‌های دیپلوماتیک برای پیشگیری از بروز تخاصم‌ها، پیشگیری از از شدت یافتن این تخاصم‌ها به منازعه‌های مسلحانه و در نهایت پیشگیری از گسترش دامنه درگیری‌ها باید در دستور کار سازمان باشد.
عمده تلاش‌های یونرکا که در سال 2007 با استقبال بسیار ترکمنستان در چوکات رویکرد بی‌طرفی این کشور تاسیس شد، مقابله با تروریزم، افراط‌گرایی، قاچاق مواد مخدر، تخریب محیط زیست و حل مسئله بحران آب در این منطقه در راستای یک عمل پیشگیرانه است.
این ایده در ظاهر با شکوفایی‌های بسیاری روبرو است، اما در اجرا با محیطی بسته مواجه می‌شود. برای درک این موضوع باید در پاره‌ای از موارد با چوکات انتقادی ناکارآمدی‌های این ایده را بیان کنیم:
آنچه گفته شد تنها بخش کوتاه و البته مهمی از تدبیرهای سازمان ملل برای منطقه آسیای مرکزی بود. در مجموع کمک این سازمان بسیار تعین کننده است، در صورتی که با اتخاذ روش‌های درست و با هزینه کمتر مسایل را نابود نکند بلکه برای حل مسئله تلاش کند. تحقق این موضوع دیپلوماسی پیشگیرانه این سازمان را هم با موفقیت‌های بیشتری همراه می‌سازد، هرچند که اشتباهات سیاسی در این منطقه بسیار و سوء حکمرانی‌ها نیز مزید مشکلات است، اما سازمان ملل با ترکیب عوامل مختلف، همچنین کمک و حمایت نهادهای گوناگون منطقوی و جهانی، به همراه یک سیاست صحیح، هوشمندانه و حساسیت زدا می‌تواند گام‌های خوبی برای حل مسایل آسیای میانه بردارد.
