بررسی اهداف اصلی سفر صدراعظم جرمنی به قرقیزستان

آریانا نیوز: علی رغم تلاش‌ها برای پنهان داشتن اهداف اصلی سفر مرکل به قرقیزستان، با توجه به عملکرد سیاست خارجی این کشور در آسیای مرکزی می‌توان به برخی اهداف آنها پی برد.
منابع رسمی بیشکک در خصوص اهداف سفر رسمی 23-24 تیر «آنگلا مرکل» صدر اعظم جرمنی به قرقیزستان و جزئیات مذاکرات صورت گرفته راپور ندادند.

اما با توجه به محورهای اصلی نشست مطبوعاتی مشترک مرکل با «آلماس بیک آتامبایف» رییس جمهور قرقیزستان می‌توان گفت که موضوع امنیت آسیای مرکزی، رشد افراط گرایی در منطقه، توسعه دموکراسی و حقوق بشر و همچنین بحران اوکراین و آینده کریمه از مهم‌ترین مسایل مورد بحث دو طرف بوده است.

البته به موضوع وضعیت مذهبی در قرقیزستان و آسیای مرکزی و همچنین مشکلات اقلیت‌های قومی و از جمله بازبینی دوسیه «عظیم جان عسکر اف» مدافع ازبک تبار حقوق بشر که به اتهام دامن زدن به اختلافات قومی در درگیری‌های سال 2010 جنوب قرقیزستان به طور مادام العمر محکوم به زندان شده است، توجه ویژه‌ای مبذول شد.

اما علی رغم تلاش‌ها برای پنهان داشتن اهداف اصلی سفر مرکل به قرقیزستان، با توجه به عملکرد سیاست خارجی این کشور در آسیای مرکزی می‌توان به برخی از موارد مهم اشاره کرد.

طی سال 2016 ریاست دوره‌ای سازمان امنیت و همکاری اروپا بر عهده جرمنی می‌باشد. با توجه به نقشی که امریکا برای جرمنی قائل است، این کشور همیشه تلاش می‌کند تا در فضای این سازمان اهداف ویژه‌ای را دنبال کند.

از جمله جرمنی اعلام کرده بود که در دوره ریاست خود بیشتر روی حل و فصل اختلافات و بحران‌ها، گسترش امکانات این سازمان در تمام مراحل درگیری‌ها و استفاده از آن من‌حیث پلت فورمه و فرصت برای گفت‌و‌گو و رایزنی‌ها و همچنین کمک به حکومت داری به اصطلاح مطلوب در کشورهای عضو و تقویت ارتباطات بین جوامع تمرکز خواهد کرد.

روشن است که قرقیزستان در قیاس با سایر کشورهای منطقه دارای نظام نسبتا دموکرات بوده و برای اجرای حقوق و آزادی‌های اساسی باشنده گان شرایط مناسب تری فراهم کرده است. به این دلیل است که بیشکک در آسیای مرکزی به لحاظ آزادی‌های دینی و حضور فرق و سازمان‌های مذهبی بیشترین میزان آزادی‌ها را دارد.

با توجه به فعال شدن جرمنی می‌توان این پیش بینی را داشت که قرقیزستان من‌حیث مُـلکی انتخاب شده که در آن تحقق یک سری از پلان ها از جمله در زمینه مقابله با افراط گرایی مذهبی و تروریزم در نظر گرفته شده است.

طبق اطلاع برخی از منابع، سازمان امنیت و همکاری اروپا اجرای یک پلان کلان در آسیای مرکزی تحت عنوان «جلوگیری از تندروی در آسیای مرکزی» را در دستور کار خود قرار داده است. طراحان این پلان یکی از مهم‌ترین انگیزه‌ها برای تحقق آن را «جلوگیری از تبدیل آسیای مرکزی به کانون جدید تهدیدات تروریستی در فضای سازمان امنیت و همکاری اروپا» عنوان کرده‌اند.

آن‌ها بر این باورند که در کشورهای منطقه نیاز به جلوگیری از افکار افراط گرایی من‌حیث یک عنصر مهم جهت مقابله با داعش و ایده ایجاد خلافت اجباری می‌باشد.

به این منظور، کار‌شناسان جرمنی در حال تدوین پروگرام جذب بخش بزرگی از روحانیون میانه رو و شخصیت‌های رسمی، اجتماعی و رسانه‌ای برای جلوگیری از نفوذ داعش و سایر سازمان‌ها و گروه‌های تروریستی در آسیای مرکزی می‌باشند.

بر اساس اطلاع موجود، این پروگرام قبل از همه در قرقیزستان دنبال شده و مرکز هماهنگی نیز در بیشکک مستقر خواهد شد که تحقق پروژه در کشورهای دیگر منطقه با هماهنگی دفا‌تر سازمان امنیت و همکاری اروپا را پیگیری خواهد کرد.

مرکل طی نشست مطبوعاتی به این نکته اشاره کرد که اجرای پروژه‌های اقتصادی جرمنی در قرقیزستان منوط به ضرورت حضور و اشتراک «مسلمان‌های صلح خواه و میانه رو» در آن‌ها می‌باشد. پلان موضوع آموزش ملا امامان مساجد قرقیزستان در مراکز مربوطه جرمنی نیز حاکی از آن است که امریکا و غرب مصمم به بازی کردن نقش جدی تری در فضای دینی آسیای مرکزی می‌باشند.

وضاحت است که سازمان امنیت و همکاری اروپا با توجه به حضور تعداد زیادی از اتباع آسیای مرکزی در جنگ‌های سوریه و عراق، به این منطقه من‌حیث یک منبع تهدید برای امنیت فضای تحت مسئولیت خود نگاه می‌کند.

ولی همزمان باید به این نکته مهم نیز توجه داشت که برخلاف بیانیه‌های رسمی حضور جرمنی و سایر کشورهای عضو این سازمان در آسیای مرکزی به خاطر حل و فصل این مشکل و مهار کردن نفوذ افراط گرایی در منطقه نمی‌باشد. فعال شدن آن‌ها در منطقه به منظور مطالعه وضعیت و استفاده از شناخت لازم از شرایط برای استفاده دقیق و هدفمند از ظرفیت مذهبی در راستای اهداف و منافع جامعه غربی می‌باشد.

بدون تردید اطلاعات دریافت شده از کشورهای آسیای مرکزی برای غرب این امکان را فراهم می‌کند تا با استفاده از ظرفیت افراطی‌های منطقه وضعیت مذهبی را در مسیر اهداف خاص خود قرار دهد.

این بحث در متن تحولات اینده سیاسی برخی از کشورهای منطقه و به خصوص انتقال قدرت در ازبکستان و قزاقستان حایز اهمیت بالایی خواهد بود.

بنابراین ابتکار جدید جرمنی برای همکاری با قرقیزستان و آسیای مرکزی نه تنها شامل همکاری‌های اقتصادی و تلاش برای بهبود دیالوگ و رایزنی‌های سیاسی با کشورهای منطقه (در متن تیرگی روابط غرب با روسیه) خواهد بود بلکه پیام ورود بازیگر جدید در «جبهه مذهبی» منطقه را نیز با خود خواهد داشت.

یکی از اهداف این بازیگر انجام مطالعات جدی وضعیت مذهبی در کشورهای آسیای مرکزی می‌باشد که برگزاری چندین نشست کار‌شناسی طی سال جاری عیسوی از سوی جرمنی و دیگر کشور‌ها و سازمان‌های غربی در آسیای مرکزی در رابطه به امنیت آینده منطقه در متن تهدیدات داعش و دیگر گروه‌های تروریستی با این موضوع مرتبط می‌باشد (حمایت‌های جرمنی از حزب نهضت اسلامی تاجکستان و پناه دادن به برخی از نماینده گان این حزب را نیز در این راستا می‌توان قابل بررسی دانست).

دخیل کردن شخصیت‌های مذهبی، سیاسی، اجتماعی و رسانه‌ای در این عرصه حکایت از انتقال فعالیت‌های کشورهای غربی به سطح جدیدی در حوزه‌های دینی را دارد.

ضمنا طی سال جاری عیسوی سازمان‌های غربی به یک سری از مراکز مطالعاتی و پژوهشی منطقه (عمدتا مراکز خصوصی و غیر دولتی) انجام پژوهش‌های مربوط به نوع نگاه جوامع آسیای مرکزی و طبقه بندی آن‌ها نسبت به گروه‌ها افراطی و تروریستی و ایدئولوژیک مذهبی آن‌ها را سفارش کردند. خود این بحث به نحوی حاکی از آن است که غربی‌ها از بحث تاثیرپذیری جوامع منطقه از ایدئولوژی گروه‌های افراطی نیز می‌خواهند در راستای منافع سیاسی و امنیتی خود در منطقه بهره برداری کنند.

تردیدی وجود ندارد که ضمن تحقق پروژه‌های جرمنی (غرب) در حوزه‌های دینی و از جمله آموزش ملاامامان قرقیز در مراکز مربوطه این کشور، روی تشدید فعالیت‌های سیاسی مسلمانان کشورهای منطقه من‌حیث بخشی از ضرورت‌های کمک به شکل گیری یک جامعه دموکراتیک (با حق اشتراک احزاب دینی در حیات سیاسی) توجه به خصوص صورت خواهد گرفت.

اما با توجه به فقدان کولتور سیاسی در کشورهای منطقه، تلاش‌ها برای فعال سازی سیاسی مسلمان ضمن مخالفت شدید مقامات و دولت‌های سکولار می‌تواند منجر به افراط گرایی بیشتر جوامع و به خصوص جوانان مسلمان منطقه شود.

بنابراین توجه جرمنی من‌حیث نماینده غرب نسبت به حوزه دینی آسیای مرکزی و بازی کردن نقش فعال در آن نیاز به مطالعات جدی از سوی دولت‌های منطقه و شرکای واقعی آن در عرصه‌های دینی را دارد.