آل سعود؛ ناجیِ ورشکسته های امریکایی!

آریانا نیوز: عربستان ضمن عقد قرارداد با برخی شرکت‌های امریکایی باعث شده تا تعدادی از این شرکت‌ها از ورشکستگی نجات پیدا کنند.

به نقل از روزنامه لبنانی الاخبار، شاید سفر اخیر دونالد ترمپ رییس‌جمهور امریکا به عربستان که در ماه می گذشته صورت گرفت، پیش از این که در جزییات قراردادهای امضا شده در آن زمان میان واشینگتن و ریاض مورد توجه قرار گیرد، تحت تأثیر مواضع و آمار و ارقام قرار گرفت. قرادادهایی که ارزش آنها بالغ بر 480 ملیارد دالر برآورد شده است. این قراردادها شامل قرارداد در بخش انرژی، تسلیحات و املاک می شود، اما چیزی که قابل توجه بود، اعلام عربستان مبنی بر بازکردن درهای این کشور به روی شرکت‌های امریکایی بود که بر اساس مجوزهایی که صادر می شود، بدون قید و بندهای رایج برای شرکت‌های خارجی، در این کشور مشغول کار شوند.

بسیاری از سعودی‌ها در اسامی شرکت‌هایی که در بیانیه توافق همکاری بین هیئت عمومی سرمایه‌گذاری عربستان و اتاق تجاری امریکا در تاریخ 20 می گذشته به امضا رسید، دقت کردند. امضای این قرارداد در کنفرانس رؤسای اجراییه سعودی و امریکایی در ریاض پایتخت عربستان انجام شد. ماهیت 23 شرکت امریکایی که موفق به دریافت مجوز سرمایه‌گذاری به میزان 100فیصد در عربستان شدند، لست متنوعی را شامل می‌شود که کاربران سعودی زمینه‌های تخصصی هر یک از این شرکت‌ها را بررسی کردند.

شرکت مکنزی یکی از شرکت‌هایی است که این مجوز را دریافت کرده است. این شرکت از سال‌ها پیش در عربستان فعالیت داشته و ریاست شاخه آن بر عهده غسان الکبسی است. وی فارغ‌التحصیل پوهنتون هاروارد است و همین فرد است که پروژه محمد بن سلمان ولیعهد عربستان تحت عنوان چشم‌انداز 2030 را طراحی کرده است.

مکنزی که راه حل‌هایی در زمینه مشاوره‌های کاری به شرکت‌ها و دولت‌ها ارایه می‌دهد، در دیسِمبر سال 2015 راپوری نشر کرده و در آن از ضرورت حتمی عربستان برای کنار گذاشتن وابستگی به تیل و ایجاد تنوع در منابع درآمدهای این کشور از طریق سرمایه‌گذاری‌های گسترده تأکید کرد. کسانی که چشم‌انداز بن سلمان که در آوریل 2016 اعلام شد را مطالعه کرده‌اند ، به این نتیجه رسیدند که این چشم‌انداز نسخه‌ای از راپور شرکت مکنزی است که پنج ماه پیش از آن نشر شده بود.

چیزی که در راپور شرکت مکنزی و چشم‌انداز 2030 عربستان به صورت محتوایی قابل مشاهده است، ایده جذب شرکت‌های خارجی برای سرمایه‌گذاری در عربستان است. به نظر می‌رسد سهم اصلی از مجوزهای صادر شده برای شرکت‌های خارجی تاکنون به امریکایی‌ها رسیده است. هم‌زمان با صدور مجوز برای شرکت‌های امریکایی، وزارت تجارت و سرمایه‌گذاری عربستان اعلام کرد که یکی از شرایط اعطای مجوز به شرکت‌ها برای سرمایه گذاری خارجی به میزان 100 فیصد این است که شرکت‌های مذکور متعهد شوند حدود 30 فیصد از کادر و کارمندان خود را از سعودی‌ها جذب کنند و مناصب عالی شغلی در این شرکت‌ها دست کم طی پنج سال اولیه آغاز به کار، در اختیار شخصیت‌های سعودی قرار بگیرد.

البته وزارت تجارت عربستان هیچ تضمینی برای پابندی شرکت‌ها به شرایط مذکور مشخص نکرد و مجازاتی نیز در شرایط مخالفت با این شرط تعین نکرد. علاوه بر این که استثنائات نیز خاصتاً در زمانی که مربوط به تسهیل عملکرد امریکایی‌ها در عربستان باشد ، حاضر خواهد بود.

سابقه سعودی‌ها در نجات دادن شرکت‌های امریکایی

حاکمان سعودی از سال 1970 تا سال 1995عیسوی پنج پلان اقتصادی پنج ساله را اجرا کردند که امریکایی‌ها برای آن‌ها تهیه کرده بودند. تمامی این پلان‌ها و برنامه‌ها شعارهای جذابی را با خود همراه داشته و قرار بود عربستان را به دولتی صنعتی تعطیل کند که تنها بر پایه درآمدهای تیلی اداره نشود. طبعاً تمامی این پلان‌ها شکست خورد و ریاض نتوانست از وابستگی به تیل رها شود و درآمدهای تیلی خود را در عرصه‌های متنوع اقتصادی سرمایه‌گذاری کند. بلکه برعکسی سیاستی ربوی را در پیش گرفته به مرور زمان با کاهش قیمت جهانی تیل باعث کسری بودیجه این کشور شد. نمونه این اتفاقات را می‌توان در اواخر سال 2014 مشاهده کرد.

در سال 1974 امریکایی‌ها تدوین پلان 5 ساله دوم عربستان را آغاز کردند که از سال 1975 تا1980 به اجرا گذاشته شد. واشینگتن در آن زمان وعده داده بود که کشور صحرایی عربستان را به یک دولت مدرن صنعتی تبدیل کند. امریکا برای این منظور142 ملیارد دالر هزینه از پول سعودی ها پیش بینی کرد، ولی در آغاز اجرایی شدن این پلان ، مصارف به 180 ملیارد دالر افزایش پیدا کرد.

استیون امرسون در تشریح این پلان می‌گوید: هزاران صفحه مطلب نوشته شد که وزن آنها بالغ بر 200 پوند بود. حجم بودیجه هزینه شده برای این پلان به اندازه سه و نیم برابر حجم بودیجه پروگرام فضایی اپولو امریکا بود که در نتیجه آن 6 راکت به فضا فرستاده شد و 6 مورد فرود در سطح کره ماه ثبت گردید.

در آن زمان شرکت امریکایی SRI International که خدمات مشاوره‌ای به وزارت جنگ امریکا و شرکت‌های چند ملیتی ارایه می‌کرد ، مأمور تدوین این پلان و نظارت بر قراردادهای آن با شرکت‌های اجرایی شد. شورای اداری شرکت مذکور در آن زمان شامل شخصیت‌های قابل توجهی می‌شود که ازجمله آنها می‌توان به الدن کنازدانهن رییس بانک آف امریکا اشاره کرد که بعدها رییس بانک جهانی شد.

البرت کیسی رییس شرکت امریکن ایر لاینز و جورج شولتز رییس شرکت بیکتل که بعدها وزیر خارجه امریکا شد و دیگران در این شرکت حضور داشتند. شرکت مزبور پلان 5 ساله اول سعودی‌ها را تنها با بودیجه 9.2 ملیارد دالر در سال 1968 تدوین کرده بود، اما با گستردگی و حجم بالایی که پلان پنج ساله دوم داشت، این شرکت 50 کارمند را مأمور کرد تا تنها به پیگیری نوشته‌های این پلان بپردازند. اجرای این پلان 500 هزار کارگر و نیروی تخنیکی و مدیر در کشورهای مختلف جهان نیاز داشت.

در آگوست 1975 این شرکت امریکایی با دولت عربستان قراردادی را امضا کرد که به موجب آن ریاض 6.4 ملیارد دالر به این شرکت داد . سخاوتمندی سعودی‌ها تا این حد بود که ویلسون هاروود نماینده شرکت در خاورمیانه تأکید کرد که هیچ محدودیتی در سرمایه گذاری وجود ندارد،… بودیجه به صورت نامحدود است. با آغاز سال 1977 حجم قراردادهای شرکت SRI در دو منطقه خاورمیانه و جنوب شرق آسیا به میزان 45 فیصد افزایش پیدا کرد. این کشور قراردادهایی نیز با کویت و امارات متحده عربی برای کمک به آنها در روند هزینه کرد پول های آنها منعقد کرده بود.

قرارداد شرکت امریکایی SRI با ریاض باعث افزایش قراردادهای مشورتی از نوع دوم با شرکت‌های چندملیتی امریکایی شد. در آگوست 1974 شرکت ساخت و ساز و انجنیری مدنی بیکتل متعهد به تأسیس بزرگترین میدان هوایی عربستان در ریاض شد که بعدها با به قدرت رسیدن ملک خالد در عربستان در سال 1974 به نام وی نام‌گذاری شد. رقم این قرارداد بالغ بر 3.4 ملیارد دالر بود. البته این اولین قرارداد شرکت بیکتل در عربستان نبود و پیش از آن نیز شرکت مذکور قرارداد لوله‌گذاری تابلاین را در سال 1947 انجام داده بود که تیل عربستان سعودی را از منطقه شرقی این کشور به بندر صیدا در جنوب لبنان منتقل می‌کرد.

بنا بر اعلام کارشناسان امریکایی مناسبات مستحکم بین مدیران بیکتل و سازمان‌های جاسوسی امریکا و وزارت خارجه این کشور در دهه 50 تا 60 قرن گذشته عیسوی باعث شد شرکت مذکور به یکی از بازوهای قوی دولت امریکا در خاورمیانه تبدیل شود. تا جایی که دو تن از رؤسای سیا یعنی جان ماکون و ریچارد هلمز بعلاوه بارکر هارت سفیر اسبق امریکا در ریاض بعد از بازنشستگی از خدمات رسمی به عضویت این شرکت درآمدند. در سال 1975 شرکت مذکور بار دیگر برای تأسیس مجتمع پتروکیمیا بزرگی در شهر الجبیل انتخاب شد که امروز تحت عنوان شهر صنعتی الجبیل شناخته می‌شود. این شرکت برای انجام پروژه مذکور قراردادی بالغ بر 9 ملیارد دالر با عربستان امضا کرد.

محمد بن سلمان و بازگشت قراردادهای نجومی با شرکت‌های امریکایی

دونالد ترمپ رییس‌جمهور امریکا در تبلیغات انتخاباتی خود وعده افزایش شغل و بازگرداندن سرمایه‌گذاری‌های امریکا یا سود ناشی از آن به داخل این کشور را داده بود. وی بعد از پیروزی در انتخابات ، یک هفته نگذشته بود که در حساب شخصی خود در تویتر و در کنفرانس مطبوعاتی از حجم شغل‌هایی که برای امریکا ایجاد کرده و بالا رفتن شاخص اشتغال در این کشور صحبت کرد. شاید وقاحت آمیزترین سخنی که در این میان از دهان ترمپ خارج شد، در جریان سفر به ریاض در ماه می گذشته بود که در کنار محمد بن نایف ولیعهد مخلوع عربستان ایستاد و گفت: از دولت عربستان برای سرمایه‌گذاری‌های گسترده است تبوره می‌کنم… شغل، شغل، شغل

شرکت‌های امریکایی 23 گانه‌ای که مجوز فعالیت آنها در عربستان صادر شده بود ، آخرین موارد اعلام شده نبود . بلکه بر اساس چشم ‌انداز محمد بن سلمان بخش‌های دیگری نیز نیازمند شرکت‌های خارجی و خاصتاً امریکایی هستند. حدود یک و نیم سال پیش بن سلمان چندین تصمیم را اتخاذ کرد که از محتوای آن می توان ماهیت تحولات بعد از سفر ترمپ به عربستان را متوجه شد.

از جمله این تحولات دستور دادن به تخریب پنج قریه ی اطراف مکه به بهانه ساخت و ساز بدون مجوز بود. زمین‌های این منطقه در آینده و هم‌زمان با آغاز پروژه‌های کلان ساخت و ساز که ولیعهد کنونی عربستان در راستای پلان توسعه‌طلبانه خود در اطراف مکه مکرمه دارد، آینده درخشانی خواهند داشت. محمد بن سلمان این پلان‌ها را برای افزایش قدرت عربستان جهت دریافت زایر بیشتر در مراسم حج و عمره و در نتیجه افزایش درآمدهای این کشور ارایه کرده است، اما شرکت‌های امریکایی بیشترین سهم و پول از ساخت و ساز در این مناطق را به خود اختصاص می‌دهند.

منطقه شرق عربستان که چاه‌های تیلی این کشور در آنجا است، بخش مهمی در دیدگاه محمد بن سلمان است و بعید نیست که منطقه اطراف بندر رأس تنوره (بزرگ‌ترین بندر تیلی در منطقه) در ولایت الشرقیه نقطه تمرکز ولیعهد عربستان در این مرحله و در دوره نزدیک شدن به دوره پذیره ‌نویسی سهام شرکت ارامکو در سال آینده باشد.

شاید بتوان گفت یکی از اهداف اساسی عملیات نظامی در منطقه شیعه ‌نشین العوامیه و اطراف آن در راستای آماده‌سازی منطقه برای حضور شرکت‌های خارجی و به ‌خاص امریکایی است که با تأسیسات و فابریکه‌های خود به جای ساکنان اصلی منطقه حضور پیدا کنند و بر روند سرمایه‌گذاری‌ها در شرکت آرامکو نظارت داشته باشند.

بر کسی پوشیده نیست که مجموعه تصفیه ‌حساب‌هایی که محمد بن سلمان با شرکت‌های املاک کلان این کشور از جمله مجموعه بن لادن و سعودی اوجیه طی دو سال گذشته انجام داده نیز می‌تواند من‌حیث زمینه‌سازی برای آغاز عملیات تعهد شرکت‌های امریکایی برای جایگزینی در بازار سهام عربستان تلقی شود. در بخش صحّی نیز موضوعی که مورد توجه قرار دارد تحت فشار گذاشتن کلینیک‌ها و شفاخانه‌های خصوصی و جلوگیری از پرداخت معاش آنها از خزانه دولت است که باعث ایجاد بحران در حقوق و بدهی مالکان آنها شده و آنها را مجبور کرده شفاخانه‌ها را به دولت بفروشند.

این در حالی است که شفاخانه هایی که تحت مالکیت دولت سعودی قرار دارند، براساس چشم‌انداز بن‌سلمان به بخش خصوصی واگذار خواهد شد. این بدان معنا است که شرکت‌های خارجی و خاصتاً امریکایی به عربستان خواهند آمد تا در این بخش حیاتی نیز سرمایه گذاری کنند.

تمامی این اقدامات در چوکات چشم‌انداز 2030 تنها در یک رویکرد قدم برمی‌دارد و آن این است که ریاض سعی دارد بار دیگر درهای عربستان را به روی شرکت‌های امریکایی باز کند تا این شرکت‌ها سود کلان خود را ببرند و اقتصاد امریکا را تقویت کنند. در این شرایط باید غیر از رسیدن بن سلمان به بستر پادشاهی ، چه چیزی گیر عربستان می‌آید؟ به نظر می‌رسد هم‌زمان با ادامه مسیر شکست های عربستان و احساس خطر بیش از پیش ریاض مبنایی که در تعامل این کشور با امریکا دنبال می کند، همان اظهارات صریح ترمپ است که بارها تأکید کرده: شما باید برای ادامه حمایت ما، مصارف این حمایت را بپردازید.

عربستان چگونه شرکت‌های امریکایی را از ورشکستگی نجات می‌دهد

عربستان طی دوره گذشته ضمن عقد قرارداد با برخی شرکت‌های امریکایی باعث شده تا تعدادی از این شرکت‌ها که به علت بحران به رکود اقتصادی امریکا در نیمه های دهه 70 قرن گذشته در آستانه ورشکستگی قرار داشتند ، نجات پیدا کنند. شرکت ایلیوت در ایالت پنسیلوانیای امریکا موفق به عقد قرارداد تأمین 52 پمپ گاز به مساحت 100 تن با ریاض شد که عربستان برای پروگرام تجمیع گاز خود به آن نیاز داشت.

از آنجا که شرکت مذکور نیروی انسانی کافی برای اجرای این قرارداد را نداشت ، جذب نیروهای خود را به میزان 40 فیصد افزایش داد و برای تأمین مواد لازم در قرارداد به شرکت‌های کوچک در این ایالت تکیه کرد تا بتواند پمپ‌ها را تولید کند. این موضوع باعث شد چرخه اقتصادی شرکت به حرکت درآید و ده‌ها ملیون دالر به خزانه شرکت واریز شود.

شرکت امریکایی دیگر که در آستانه ورشکستگی قرار داشت ، شرکت جای ای جونز بود در کارولینا بود. سعودی ها با عقد قراردادی به ارزش 375 ملیون دالر برای تأمین سمنت و آهن مورد نیاز شرکت‌های ساخت و ساز خود ، باعث نجات این شرکت شد. جورج ترنر معاون رییس شرکت در کنفرانسی مطبوعاتی در سال 1977 تاکید کرد: ما از 37 ایالت امریکا سمنت و مصالح تعمیری به ارزش 100 ملیون دالر وارد کردیم. تمام مواردی که برای احداث تعمیر‌ها نیاز است، به صورت انحصاری از امریکا وارد شده است.