بازی دوگانه اسلام آباد با مسئله طالبان

پاکستان همواره با کارت طالبان با آمریکا و افغانستان بازی کرده است و بواسطه نفوذ ارتش و اطلاعات پاکستان در میان کادر رهبری طالبان،این کشور امتیازات متعددی را از آمریکا دریافت کرده است. در این میان، کاخ سفید هم به بازی دوگانه اسلام آباد با مسئله طالبان آگاه است و هیچگاه قادر نبوده تا پاکستان را متقاعد کند که سیاست دوگانه اش را کنار بگذارد.

استقلال پاکستان از هند در سال 1947 میلادی، فصل تازه ای را در مناسبات سیاسی شبه قاره هند رقم زد. در آن زمان پاکستان به عنوان یک کشور تازه تأسیس با چالش های مختلف داخلی و خارجی مواجه بود. مهمترین این چالش ها، سیاست خارجی پاکستان در قبال قدرت های بزرگ زمان بود.

در آن هنگام، دو ابرقدرت جهان یعنی ایالات متحده آمریکا و اتحاد جماهیر شوروی برای گسترش نفوذ خود در سراسر جهان با یکدیگر رقابت می کردند و کشور تازه تأسیسی مانند پاکستان برای آنها گزینه ای مطلوب به شمار می رفت.

آمریکا خیلی زود توانست با پیشی گرفتن از شوروی، در اکتبر 1947 یعنی 2 ماه پس از استقلال پاکستان اولین گام ها را در راستای برقراری روابط سیاسی با این کشور تازه تأسیس و در عین حال استراتژیک بردارد. حمایت اقتصادی و نظامی آمریکا از پاکستان، زیربنای این روابط را تشکیل می داد.

از نخستین برقراری روابط بین پاکستان و آمریکا بیش از 75 سال می گذرد اما این روابط به رغم چالش ها و اختلافات متعددی که در تمام این سال ها با خود به همراه داشته، همچنان پا برجا مانده است.آمریکا هر زمان در منطقه با مشکلی موجه می‌شود روابط خود را با پاکستان گسترش می‌دهد اما بعد از اینکه به هدف خود رسید اسلام‌آباد را تنها می‌گذارد.

در حال حاضر یکی از مشکلات آمریکا در منطقه افغانستان می‌باشد.بعد از اینکه موضوع خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان مطرح شد واشنگتن سعی کرد دوباره به پاکستان به پاکستان نزدیک شود اما منافع دو کشور در این زمینه در تضاد است. آمریکا از سکولارها در افغانستان حمایت می کند این در حالی است که پاکستان در این کشور حامی لابی مخالف هند است.

نگرانی آمریکا از عملکرد پاکستان در افغانستان

در حالی که روابط پاکستان و آمریکا، تحت تاثیر تحولات منطقه ای بویژه درافغانستان رو به افول است، سفر نخست وزیر و فرمانده ارتش پاکستان مورد توجه مقامات دو کشور و کارشناسان قرار گرفت. شاید سفر مقامات پاکستانی به آمریکا آنجا اهمیت خود را بیش از پیش نشان داد که باراک اوباما قبل از این سفردر مورد باقی ماندن نیروهای آمریکایی در افغانستان اشاره مستقیم کرد و در ملاقات با نخست وزیر پاکستان به وی فشار آورد تا بحث مذاکرات صلح در افغانستان را به پیش ببرد.

اوباما همچنین عنوان داشت که رسیدن به راه‌حل سیاسی تنها راه خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان است موضوعی که طالبان آن را شرط حاضر شدن بر سر میز مذاکرات صلح دانسته‌اند، با این حال به نظر می‌رسد باراک اوباما قصد دارد تا پیش از به پایان رساندن دوران ریاست‌جمهوری خود به نوعی مشکل طولانی‌ترین جنگ تاریخ کشورش در افغانستان را حل کند و از دیدگاه وی این مشکل راه‌حل سیاسی دارد نه راه‌حل نظامی

از سوی دیگر، پاکستان همواره با کارت طالبان با آمریکا و افغانستان بازی کرده است و بواسطه نفوذ ارتش و اطلاعات پاکستان در میان کادر رهبری طالبان،این کشور امتیازات متعددی را از آمریکا دریافت کرده است.

در این میان، کاخ سفید هم به بازی دوگانه اسلام آباد با مسئله طالبان آگاه است و هیچگاه قادر نبوده تا پاکستان را متقاعد کند که سیاست دوگانه اش را کنار بگذارد. بویژه آنکه واشنگتن بخش زیادی از ناکامی خود در افغانستان و مبارزه با طالبان را ناشی از کارشکنی پاکستان می داند. برهمین اساس نیز در دیدار آتی نواز شریف با اوباما، آمریکا از پاکستان خواست تا به طالبان برای آغاز مذاکره با کابل فشار بیاورد.

اما به نظر نمی رسد پاکستان زیر بار خواسته آمریکا به جز در شرایطی که آمریکا خواسته های مهم پاکستان را تامین کند برود. اما به غیر از مساله طالبان و صلح افغانستان موضوعات دیگری نیز در دستور کار مذاکرات دو طرف قرار دارند که می تواند در روابط آتی دو کشو اثرگذار باشند.

براین اساس، موضوع توافق هسته ای غیرنظامی، یکی از محورهای دیدار مقامات آمریکا و پاکستان بود؛ پاکستان خواستار امضای توافق با آمریکا مشابه همان توافقی است که آمریکا با هند امضا کرده است، اما کاخ سفید پیش از سفر مقامات پاکستانی به آمریکا اعلام کرده توافق در این زمینه امکان‌پذیر نیست.

آمریکا معتقد است که اسلام آباد به توافقات پیشین خود در زمینه هسته ای پایبند نبوده و همواره بر تعداد کلاهک های اتمی خود افزوده است. پاکستان اما توسعه کلاهک های خود را در ارتباط با تعادل استراتژیک با هند و خطر سلاح های هسته ای این کشور توجیه می کند.

نگرانی آمریکا از گسترش روابط پاکستان با روسیه

اما موضوع دیگر مذاکرات دو کشور به نگرانی جدی واشنگتن در روابط خود با پاکستان و تلاش های اخیر مسکو برای نزدیکی به پاکستان مربوط است. مسکو اخیرا و مکررا تمایل خود را برای مبارزه با داعش در افغانستان و ارتباط گیری با اسلام آباد برای مواجهه با طالبان و داعش ابراز داشته است.

آمریکا نگران این است که پاکستان، واشنگتن را به تقابل با مسکو در افغانستان و موضوع طالبان و داعش بکشاند. «ولادمیر پوتین» در اجلاس رهبران کشورهای آسیای مرکزی هشدار داد: وضعیت امنیتی در افغانستان به مرحله بحرانی رسیده است وهمه ما می‌بایست برای حملات احتمالی آماده باشیم.

با همه این احوال آمریکا اهمیت زیادی برای سفر مقامات پاکستانی در پیشبرد سیاست های خود در منطقه قائل است.

پاکستان؛ کشوری منفعت‌گرا

سیاستمداران آمریکایی به خوبی براین موضوع آگاهی دارند که پاکستان کشوری منفعت گراست و اگر منافعش از سوی آمریکا تأمین نشود به هیچ کدام از خواسته های واشنگتن پاسخ نخواهد گفت. بویژه آنکه روابط دو کشور در شرایط فعلی بسیار شکننده شده است و این امر نیز به دلیل تضاد اهداف استراتژیک طرفین در منطقه می‌باشد.

برهمین اساس نیز به نظر نمی رسد که سفر مقامات سیاسی ونظامی پاکستان به آمریکا ، تاثیر چندانی در آینده روابط دو کشور داشته باشد. به نحوی که روابط دو کشور بدلیل وجود منافع تاکتیکی ادامه خواهد داشت اما شکنندگی این روابط همواره زمینه را برای جدایی دو طرف فراهم می‌کند.

حوادث اخیر ولایت قندوز افغانستان، همان بیمارستانی که در ولایت قندوز مورد حمله نیروهای آمریکایی قرار گرفت، در واقع به محل حضور عوامل استخباراتی پاکستان و انجام هماهنگی های میان آنان با طالبان افغانستان با هدف برنامه ریزی برای حمله به ولایت قندوز تبدیل شده بود که نشان دهنده جنگ اطلاعاتی دو کشور در این منطقه می باشد.

حرف و حدیث ها درخصوص تصمیم آمریکا برای محدود کردن توان هسته ای پاکستان و اظهارات اخیر باراک اوباما مبنی بر اینکه تعداد زیادی از نیروهای کشورش بعد از سال 2016 نیز در افغانستان حضور خواهند داشت، باعث شده است تا دامنه اختلافات آمریکا و پاکستان، کشوری که واشنگتن از آن به عنوان یک هم پیمان نام می برد، بیش از پیش گسترش یابد.

گمانه زنی های رسانه ای اخیر که البته چندان هم با واقعیت دور نیست، حاکی از آن است که آمریکا تصمیم دارد با زمینه سازی برای امضای یک قرارداد هسته ای با پاکستان، مقدمات محدود کردن توان هسته ای نظامی و تسلیحاتی این کشور را فراهم کند. همچنین آمریکا همواره پاکستان را متهم به عدم برخورد قاطع با برخی گروه های تروریستی نظیر «شبکه حقانی» و «لشگر طیبه» می کند و این یکی دیگر از موارد اختلاف میان واشنگتن و اسلام آباد است. واشنگتن مدعی است که پاکستان در شعارهای خود در زمینه مبارزه با تروریسم صادق نیست و با شبکه حقانی و لشکر طیبه برخورد لازم و قاطع را ندارد.

پاکستان این اتهام را مردود می داند و می گوید که در مبارزه با تروریسم، هیچ تبعیضی میان گروه های تروریستی قائل نیست. برنامه سفر نخست وزیر و فرمانده ارتش پاکستان به واشنگتن برای دیدار با مقامات آمریکا که دولت این کشور از ماه ها پیش منتظر فرا رسیدن آن بود، انجام شد اما با توجه به مسایل و تحولات اخیر که مواردی از آن در این گزارش مورد اشاره قرار گرفته است، به نظر می رسد که اسلام آباد و واشنگن نمی توانند انتظار دستاورد فوق العاده ای از این سفرها داشته باشند.

رفت و آمدهای بین مقامات امنیتی، سیاسی و نظامی پاکستان و آمریکا در ماه‌های اخیر همزمان با وجود گسترش روابط پاکستان با روسیه و چین به اوج خود رسیده است. پاکستان با ایجاد توازن بین قدرت‌های بر‌تر اقتصادی و نظامی جهان سعی در استفاده بهینه از تمام ظرفیت‌های این کشور‌ها برای توسعه و رفع چالش‌های پیش روی خود می‌باشد.