لایق اداره ی ولایت هلمند چه کسی است؟

در ادامه معرفی ولایات کشور و بررسی پیشنهادهای مردمی برای معرفی والی، به معرفی ولایت مهم و حساس هلمند می رسیم.

 

قطعا ولایت هلمند جزو حساس ترین ولایات افغانستان می باشد که آنقدر برای غربیها حایز اهمیت بوده که انگلیس از مجموع کل کشور ما تنها به سهم گیری از این ولایت اکتفا نمود.

 

علت این حضور 13 ساله ی خارجی ها در هلمند نیز این است که حدود ۶۰ درصد مواد مخدر افغانستان در این منطقه کشت می‌شود. امنیت این ولایت بر عهده نیروهای انگلیسی بود و قریب ده هزار سرباز انگلیسی در این ولایت حضور داشتند اما نیروهای انگلیسی در برابر کشت خشخاش واکنشی نشان نمی‌دادند و با قاچاقچیان مواد مخدر همکاری می کردند.

 

هرچند جناب حامد کرزی رییس جمهور پیشین کشور تلاش کرد تا با جابجایی چند والی در هلمند، اوضاع را در دست بگیرد ولی انگلیسی بسیار زیرکتر از کرزی بودند و قبلا از رسیدن والی به ولایت، زد و بندهای لازم را با وی به انجام می رسانند. به هر حال اکنون حکومت وحدت ملی بر روی کار است و امیدواریم پیشنهادات شما درباره تعیین والی جدید، مورد نظر جناب اشرف غنی واقع گردد.

 

ولايت هلمند

 

هلمند با ٦٠ درجه و ٦١دقيقه طول البلد و ٢٩ درجه و ٣٠ دقيقه عرض البلد در جنوب غرب کشور موقعيت دارد .

 

مساحت ولايت هلمند ٦١٨٢٩ کيلومتر مربع است . اين ولايت در شرق با قندهار ، در شمال با ارزگان، غور و دايکندى ، در غرب با نميروز و فراه و درجنوب با خط ديورند هم سرحد است که خط ديورند ١٦٢ کيلومتر سرحد را تشکيل کرده است .

 

در بخش شمال آن سلسله کوه ها حقله زده و درجنوب آن مناطق ريگستانى موقعيت دارد . هوا و اقليم آن در فصل زمستان معتدل و در فصل تابستان گرم است . شهر لشکرگاه مرکز اين ولايت است که در ٦٧١ کيلومترى کابل پايتخت کشور موقعيت دارد .

 

به اساس يک سروى غير رسمى ، ولايت هلمند هم اکنون يک و نيم ميليون نفوس دارد .

ولايت هلمند به اساس تقسيمات ادارى علاوه بر لشکرگاه مرکز هلمند، ١٤ واحد ادارى دارد که عبارت است از نادعلى ، مارجه ، گرمسير، خانشين ، ديشو، ناوه ، گرشک ، سنگين ، کجکى ، موسى قلعه ، باغران ، نوزاد و ولسوالى واشير.

شاهراه کابل – هرات از ولايت هلمند عبور کرده و همچنان ميدان هوايى ملکى نيز در ولايت هلمند موقعيت دارد .

 

دريا و بندها:

 

درياى هلمند که نامش در دورهاى مختلف تاريخ تغيير کرده، نام هاى زيادى دارد که از چندنامش به گونه مثال ياد آورى مى نماييم ، از اين دريا در سانسگريت به نام هيذمند يا هتمند و بعدا به شکل متغيير هيرمند ياد آورى شده و نام آن در دورهاى اسلامى به نام کنونى هلمند تبديل شد که معنى لغوى آن شاندار ، فيروز و باعظمت است و به معنى پُر نيز آمده است .

 

درياى هلمند از از کوه هاى بابا مناطق مرکزى کشور سرچشمه ميگيرد و با طول ١٤ صد کيلومتر تا ايران جريان دارد و بعدا ً در هامون غرق ميشود .درياى هلمند در مناطق مختلف سيل بردهاى معاون ( درياچه ها ) نيز دارد که به گونه مثال از درياچه هاى سنگين ، موسى قلعه ، نوزاد ، لوى مانده ، نرى مانده که در مناطق ولسوالى کجکى موقعيت دارد و همچنان از درياى ارغنداب و همچو درياهاى بزرگ و کوچک ياد آورى کرده ميتوانيم .

 

بندهاى برق:

 

بند برق کجکى يکى از پروژهاى مهم اين ولايت است . اين بند با داشتن سه توربين ظرفيت توليد ٥١ ميگاوات برق را دارد ؛ اما اکنون دو توربين آن فعال است که ظرفيت توليد ٣١ ميگاوات برق دارد و علاوه بر ولايت هلمند به شهر کندهار نيز از آن استفاده ميشود .

 

بند برق گرشک که بالاى کانال ساخته شده ظرفيت توليد ٢،٥ ميگاوات برق را دارد؛ اما هم اکنون کار بر پروژه آن جريان دارد ، تا سطح توليد آن به پنج ميگاوات بلند شود .

 

کلتور:

 

هرچند که هلمند از زمانه هاى دور مرکز فرهنگ ، تمدن و مرکز ميراث هاى تاريخى بود ؛ اما اخيراً امور فرهنگى در آن به شکل منظم با ايجاد انجمن فرهنگى بست در سال ١٣٨٤آغاز شد و به تعقيب آن انجمن ادبى هلمند ، انجمن پيرروښان ، انجمن سنگ روخام ، انجمن محمودطرزى ، انجمن هاشم سروانى ، انجمن موسم به نادعلى در ولسوالى نادعلى ، انجمن ادبى شمله در گرشک ، انجمن سراج در گرشک که اکنون علاوه بر جريان ادبى ٩ انجمن در هلمند فعاليت دارد که تاحال وقت ناوقت درحدود ١٢ صد شعرا و نوسيندگان در آن محافل ادبى را تدوير کرده است .

مشاعره “هلمندڅپانده سيند “همه سال در ماه ثور در هلمند برگزار ميشود که شاعران ولايات مختلف کشور در آن اشتراک مى نمايند .

رياست اطلاعات و فرهنگ هلمند تاکنون نتواسته که موزيم در اين ولايت ايجاد نمايد .

 

آبدات تاريخى:

 

ولايت هلمند در حدود پنجاه ميراث تاريخى دارد که عبارت است از قلعه بست ، قصر سلطان محمود ،کاخ ارگ، قلعه تنور،مسجد، قلعه اتو، قلعه سفار، قلعه بولان، قلعه مختر، قلعه دپيرسوز، قلعه خواجه بيدار بشران ، قلعه شهزاده بابا، قلعه سپوږمۍ، قلعه خواجه على، قلعه خواجه غيب ، قلعه امير بلند بابا ، قلعه دروېشانو ، قلعه شملان ، قلعه گرشک، قلعه دقلعهيې سبز، قلعهى نو، قلعه خانشين ، قلعه ديشو ، قلعه جلج ، قلعه اتو، قلعه داور، قلعه موسى، قلعه فتح خان، قلعه کرم خان ،شاحسين زيارت، قلعه ساروان، قلعه لويې ادې، قلعه نوزاد سره، قلعه نوزاد مروت، قلعه هاى باغران حرم ، قلعه بغنى، تپه برنگ، زيارت اسد سوري، قلعه نادعلي، قلعه سرخودوز، قلعه مومن ، قلعه پنجاو ، قلعه بيوبي جاني ، قلعه شاه اسماعيل آغا و همچو قلعه هاى ديگر که تعداد آن از پنجاه بيشتر ميشود و اکنون برخى بيشتر آن با معرض نابودى مواجه است .

درولايت هلمند نيز بازى اتن مثل مردم ولايات ديگر کشور به شکل بازى ملى مروج است که از سوى جوانان در پروگرام هاى خوشى برگزار ميشود .

 

مشاهير:

 

عده زيادى مشاهير در ولايت هلمند موجود است که يک تعداد مهم آن عبارت است از عبدالرووف بېنوا،سلطان محمد خان، محمد افضل خان، محمود پردل،شاه نظرخان هلمندوال ،گل احمد اخندی، امير حفيظ الله خان حقيار، وکيل محمد خان،دوست محمد خان،دتاغز حبيب الله خان ،ملا محمد نسيم اخندزاده، ملا محمد رسول اخند زاده،ملاامير محمداڅکزى، ملاامير اخندزاده،ملاشير محمد اخندزاده،وکيل سفر خان، علي شاه مظلوميار، ظاهر سوله مل، محمد سوله مل، رييس د باغران عبدالواحد،ملا سلام اخند،ملا قيوم ذاکر وملا عبدالرووف خادم.

 

معارف:

 

ولايت هلمند اکنون ٣٤١ باب مکاتب دارد که از جمله ٢٠٤ باب باز است و ١٣٠ هزار شاگرد که ٣٠ هزار آنها دختر تشکيل کرده ، مصروف فراگيرى تعليم در آن است و از سوى ٢٩٠٠ معلم آموزش مى بينند .

 

همچنان ولايت هلمند داراى موسسه تحصيلات عالى و يک باب دارالمعلمين است .

 

اين دارالمعلمين ٥٥٨ شاگرد دارد که از جمع آنان ٢٧٩ مرد و متباقى را اناث تشکيل کرده و امور تدريسى آن توسط ٢١ معلم که شامل ٤ زن است پيش برده ميشود .

 

دانشگاه هلمند درسال ١٣٧٨ه ش تاسيس شده و چهار دانشکده دارد که عبارت است از زراعت ، تعليم و تربيه ، انجينرى و وترنرى . تعداد ليسه هاى خصوصى در هلمند به شش باب ميرسد ، ١٤٢٨ شاگرد دارد که ١٩٠ تن آنها دختر است .

 

زراعت :

 

ولايت هلمند از جمله ولايات زراعتى است که بيشتر از نيم زمين آن هموار است و بخشى بيشتر آن توسط درياى هلمند آبيارى ميشود و همچنان کاريزها وچشمه ها در هلمند شمالى موقعيت دارد و علاوه برا آن آب هواى هلمند نيز براى کشت مساعد است . ولايت هلمند علاوه بر زمين هاى زراعتى دشت هاى وسيع نيز دارد که برخى بيشتر آن ريگستان ها تشکيل کرده ، براى سوخت ، درخت ها وچمرغى، ترخه و ديگر دارد و باغ هاى انار، انگور، زردالو، الوچه ، شفتالو، بادام و ميوه هاى ديگر در آن وجود دارد .

 

همچنان جوار، گندم، ممپلى، رومى، باميه ، ماش سبز و سياه و زعفران از محصولات مهم زراعتى هلمند محسوب ميشود و تعدادى زيادى از باشندگان اين ولايت علاوه بر زراعت مصروف مالدارى نيز است .

 

اما اخيراً ولايت هلمند به سطح کشور و جهان از توليد کننده بزرگ کوکنار محسوب ميشود ، برخى بيشتر زارعين اين ولايت کوکنار را کشت مى نمايند که بعداً در ساختن تارياک و هيرویین از آن استفاده ميشود .

 

صنايع دستى :

 

اکثريت صنايع دستى در ولايت هلمند مانند، گليم ،قالين، پتو، کولا ، لباس ، يخن ، پرده ، کمپل، دسترخوان، غلبيل ،چغل، ميده بيز، جاى نمار، ريسمان ، چپرکت ها، دست کول ها، وسايل زينى و بابرى براى اسپ و شترها، گلدانۍ و همچو مواد ديگر که توسط زن ها به ويژه از سوى کوچى از پشم و پوستين ساخته ميشود که درزنده گى عادى مورد استفاده قرار ميگيرد.

 

ورزش :

 

وزرش و بازى هاى چون خوسى ، سنگ اندازى ، کبدى ، دوره ، کيلک دومبک ، پتپتانى ، بوجلى ،کوشتى ، کچه ، کتار ، درى خطى ، پچز و همچو بازى هاى ديگر از زمان هاى سابق در ولايت هلمند مروج است که برخى بيشتر آن ها با قره قصبات محدود ميشود و اکنون بازى هاى واليبال ، فوتبال ، کرکت و باسکيتبال علاوه بر شهرها در مناطق دوردست علاقه مندان زياد دارد .

 

اکنون دو استديوم بزرگ ورزشى به نام هاى کرزى و غازى محمدايوب خان در اين ولايت فعال است که علاوه بر فوتبال بازى هاى واليبال و کرکت نيز در آن مروج است ، همچنان ١٣ کلب ورزشى و ٢١ بخش در آن وجود دارد، در تمامى اين بخش هاى مربوط تنها ٥٨٤٩ تن در لشکرگاه مرکز ولايت ثبت وراجستر شده و برخى بيشتر آن بدون راجستر مصروف وزرش در ولسوالى ها هستند.

 

لشکرگاه

 

شهر لشکرگاه مرکز ولایت هلمند است. بعد از سال ۱۹۵۳ میلادی بازاری در این شهر به عنوان مرکز طرح و پروژه های مزبور در نزدیکی خرابه های قدیمی این شهر بوجود آمد.

 

در سال ۱۹۶۳/۱۹۶۲ اولین ساختمان های جدید شهر توسط طراحان امریکایی در کنار ساختمان های ادارات دره هلمند-ارغند و بخش های شرقی بستر هلمندرود ساخته شده است.

 

در سال ۱۹۷۳ بازار این شهر ۶۵۵ مغازه داشت که در آن خواربارفروشی، انواع و اقسام پارچه فروشی و تعمیرگاه های نوین و یدک فروشی دیده می شده است. بازار خلج از بازارهای معروف لشکرگاه است و آن جمعه بازاری است که در۲۳ کیلومتری جنوب این شهر جای دارد.

 

ریشه نام

 

برگرفته از نام رود هلمند، رودی بزرگ در سیستان تاریخی، که در اوستا بنام رود هَئیتومَنت/Haētumant یاد شده.

 

در نسک یشت‌ها (در ۶۹-۱۹.۶۶) از این شاخه‌های رود بزرگ هئیتومنت (هلمند) نیز یاد شده:

 

Xᵛāstrā/خواسترا، Hvaspā/هوَسپا، Fradaθā/فرَدَثا، Xᵛarənahvaitī/خوَرِه‌نَوَیتی، Uštavaitī/اوشتَوَیتی، Urvā/اُروا، Ǝrəzī/اِرِه‌زی، و Zarənumatī/زَرِه‌نومَتی.

 

این اسامی در نوشته‌های پهلوی، به‌ویژه در کتاب تاریخ سیستان نیز اینگونه یاد شده:

 

رودِ هیرمند (رود هلمند)، رُخَّدرود (همان رود ارغنداب؛ اوستایی: Haraxᵛaitī/هَرَخوَیتی)، خاش‌رود (Xᵛāstrā/خواسترا، وادی نِسَل یا نهرِ نیشَک در منابع عربی)، فراه‌رود (Fradaθā/فرَدَثا، همان Ophradus که پلینی یاد کرده)، خُشک‌رود (Uštavaitī/اوشتَوَیتی، بین فراه‌رود و هَروت‌رود) و هَروت‌رود (Xᵛarənahvaitī/خوَرِه‌نَوَیتی، همان Pharnacotis که پلینی یاد کرده.)

 

در منابع اسلامی:

 

-هِندمَند، در منابع اولیه اسلامی، همچون توسط استخری، صص. ۴۵-۲۴۲؛ یاقوت، در بُلدان، ص. ۴۱۸؛

 

-هیلمَند، توسط ابن حوقل، ص. ۴۱۷؛

 

-هیرمید: توسط مقدسی، صص. ۳۰۴، ۳۲۹؛

 

-هیدمَند، در حدودالعالم، برگردان و تفسیر از مینورسکی، صص. ۷۳، ۱۱۰؛

 

-هیرمَند، نام معمول فارسی آن است که تا امروز کاربرد می‌شود، توسط حمدالله مستوفی، در نُزهَت القُلوب، برگردان لِسترانج (Guy Le Strange)، صص. ۱۴۲، ۱۷۸؛

 

-نَهرِ بُست، توسط مسعودی در مروج‌الذهب.