لایق اداره ی ولایت ننگرهار چه کسی است؟

نا امنى، فساد ادارى، کمبود پروژه هاى بازسازى، بيکارى و کمبود کار بخش معارف در ولسوالى ها از مشکلاتی است که ولایت حساس ننگرهار با آن درگیر می باشد و متاسفانه والی های دوران کرزی برای رفع آنها اقدام مفیدی انجام ندادند و باشندگان این ولایت امیدوارند که والی جدید انتصابی از سوی جناب اشرف غنی در رفع این موارد کوشاتر از والی های پیشین باشد.

 

ولايت ننگرهار

 

ولايت ننگرهار در شرق کشور در ٧٠درجه و ٢٨ دقيقه طول البد شرق و در ٣٣ درجه و ٥٦دقيقه عرض البد شمال موقعيت دارد که از سطح درياب ٥٩٩ متر ارتفاع دارد، مساحت آن ٧٩١٦کيلومتر مربع و مرکز آن شهر جلال آباد است .

 

ولايت ننگرهار باداشتن مشخصات تاريخى ، آب هوا ( اقليم ) ميوه جات ، حاصلات و مناظر طبيعى توجه هموطنان به خود جلب کرده است .ازسوى غرب با ولايت هاى کابل و لوگر و از طرف جنوب در منطقه سپين غر با ولايت پکتيا و خيبرپشتونخوا هم سرحد است .

 

بخش شرقى و جنوب شرقى ننگرهار با خط ديورند همسرحد است .سطح متوسط حرارت ننگرهار درفصل تابستان ٤٥ درجه سانتى گريد و درفصل زمستان تا درجه مثبت ٢ سانتى گريد ميرسد . داراى اقليم مديترانه يى است و سطح بارش آن در زمستان از ٢٤٢-٣٩٠ ميرسد .

 

معمولاً برف بدون ولسوالى هاى خوگيانى ، حصارک، سپين غر و کوه کشموند در مناطق ديگر اين ولايت نمى بارد، آب و هواى اين مناطق در تابستان معتدل و هوا در مناطق ديگرننگرهار معمولاً گرم ميباشد .

 

اين ولايت را سلسله کوها محاط کرده که درشمال آن سلسله فرعى کوهى هندوکش که از کوتل پردم آغاز ميشود و با دشت گمبيرى منتهى مى گردد .در همان بخش هاى اخير به نام کوز کنر و دامن کوه کشموند ياد ميشود .سلسله کوه سپين غر در جنوب ، سلسله تورغر در غرب و به سوى شرق آن ولسوالى هاى کامه ، گوشته ، لعل پور و آن سلسله فرعى کوه هندوکش در منطقه مومند آن سوى خط ديورند که از ديوانه بابا نورستان شرقى و از کوتل دورا شرق آغاز ميشود، تا لوارگى ادامه دارد .

 

سپين غر يکى از مشهور ترين کوه اقتصادى ننگرهار است که در جنوب ننگرهار موقعيت دارد از ٨٤ کيلومترى شرق شهر پشاور آغاز و به سوى غرب تا سرحدات ولايت لوگر امتداد يافته است .ولايت لوگر و منطقه تيرا خبيرپشتونخوا توسط سپين غر از ننگرهار جدا ميشود . طول اين کوه ١٨٠ کيلومتر ، سطح ارتفاع متوسط آن ٣٥٠٠ متر و در اکثريت فصل هاى سال پُر از برف ميباشد .

 

دامن هاى سپين غر جنگلات خُرم و سرسبز دارد . باندر، عبدالخيلو تنگى ، پيښى تنگى ، مامند دره ، کوت دره ، دره جو هسکه مينه ، غوښت دره ، پچير اگام دره ، توره بوره ، گوړوکو ، څڅوبى ، تبۍ و کڅونه از دره هاى مهم محسوب ميشود .

 

همچنان تورغر کوه دوم بزرگ ننگرهار است که در سوى جنوب ننگرهار از درونته آغاز و تا شرق کابل ميرسد .طول تور غر نيز درحدود ١٥٠ کيلومتر، قوله بلند آن ٤١٦٧متر ارتفاع دارد ؛ اما برعکس کوه سپين غر جنگلات ندارد .

 

ننگرهار بدون درياى سرخرود درياهاى ديگر ندارد و آب درياى سرخرود نيزهموار جارى نيست ، تنها درفصل بهار و گاه گاه آب هاى سيلابى دارد . درياى سرخرود از کوتل غوربند سپين غر سرچشمه ميگيرد و درجريان خود آب هاى وزيرو خوړ از طرف راست ، حصارک ، ماماخيل و مرکى درمنطقه فتح آباد با اين درياى يکجا مي شود .سرخرود از غوربند به سوى شمال جريان دارد و در نزديکى درونته با درياى کابل که آب آن از بند برق درونته ميگذرد و کمى پايين تر يکجا ميشود . از درياى کنر تنها زمين هاى آبى ولسوالى هاى کوزکنر ، کامه ، گوشته و لعل پوره آبياري ميشود .

 

ارزش اقتصادى :

 

ننگرهار درامتداد راه ترانزيتى کابل – پشاور موقعيت دارد که فاصله آن ازتونل درونته تا خط فرضى ديورند و بندر تورخم ٩٢ کيلومتر است . همين راه ترانزيتى باعت شده که امکانات کاريابى در ننگرهار به ميان آيد و بدين ترتيب در اقتصاد کشور و به ويژه در اقتصاد ولايات مشرقى سهم فعال گرفته است .

 

تجارت در ننگرهار يکى از راه هاى مهم گذارندن زندگى است . شمارى از تجاران ننگرهار علاوه برتجارت در کشور مصروف تجارت جهانى نيز است .تجار بين المللى مال هاى تجارى توسط شرکت هاى خود از کشور هاى مختلف جهان مانند چين ، جاپان ، ازبکستان ، ترکمنستان ، هند ، پاکستان و ساير کشور هاى ديگر وارد مى نمايند .تعداد همچو تجاران کم است . تجار غله جات ، حيوانات ، چوپ وهمچو مواد کوچک قريه به قريه ميروند ، مواد تجارى خريده و آن را به شهر ها انتقال ميدهند .تجاران کوچک اين ولايت مواد تجارتى خود از ولايات ديگر کشور نيز خريدارى مى نمايند و بعداً آن را در بازار هاى جلال آباد ، کابل ، مزار ، پشاور و ساير شهرها بفروش ميرسانند .

 

ذخاير طبيعى :

 

تاکنون تعدادى کمى ذخاير طبيعى تثبيت شده است که کندن کارى آن جريان دارد . ذغال سنگ ، شوکانى و مرمر از ذخاير قابل ذکر اين ولايت است .معادن مرمر خوگيانى از شهرت زياد برخوردار است که استخراج آن از چند سال بدينسو ادامه دارد .

همچنان معادن شوکانى و مرمر عبدالخيل شينوارى قابل ذکر است که به شکل خودسر استخراج و محصولات آن به بازار عرضه ميشود .

 

صنعت :

 

ننگرهار محيط خوب براى صنعت صنايع دارد ، زيراکه اقليم آن درچهار فصل سال براى کار مساعد است و نسبت به مناطق ديگر کشور فاصله نزديک با بندر تجارتى کراچى پاکستان دارد .طبق تقسيمات ملکى کنونى و تشکيل ادارى ولايت ننگرهار در رديف ولايات درجه اول قرار دارد که مرکزادارى آن شهر جلال آباد است .

 

جلال آباد نه تنها به سطح ننگرهار، بلکه به سطح چهار ولايت مشرقى کشور يک شهربزرگ است که مواد اوليه مورد نياز زنده گى خود از همين شهر خريدارى مى نمايند . در ولايت ننگرهار شمارى از فابريکات بزرگ و کوچک وجود دارد که صدها جوان و زنان مصروف کار در آن است ، به طور مثال چند فابريکه بزرگ ماربل درولسوالى سرخرود ننگرهار فعاليت دارد که ماربل )نوع سنگ مرمر ) آن به ولايات مختلف کشور انتقال ميشود . اين فابريکات در جريان سال ٢٠٠٣ميلادى ايجاد شده که اکنون نيز فعاليت دارد .

 

در اين ولايت يک فابريکه اسباب ارمونيه نيز وجود دارد که ديگ بخارها و اسباب ديگر در آن ساخته ميشود ، همچنان درولسوالى سرخرود ننگرهار چند فابريکه بزرگ و کوچک ريکشا فعاليت دارد که تاکنون صدها عراده ريکشا ساخته و هنوز هم فعاليت دارد .در اين ولايت ده ها زن دريک فابريکه زردوزى مصروف کار اند . در اين فابريکات يخن هاى مُره ، لباس هاى گند افغانى و انواع ديگر يخن ها ساخته ميشود .همچنان يک فابريکه توليدى کوچک نشايسته درشهر جلال آباد فعال است که ده ها زن مصروف کار درآن است . يک فابريکه ويژه پکول و کتان در ولسوالى بهسود وجود دارد که ده ها تن در آن کار مى کنند . کارخانه نمک ، کارخانه کوچک چپلى وهمچو تعدادى فابريکات کوچک ديگر نيز وجود دارد . قبلاً دربخش صنايع دستى، بوريا ، کولاى دروز ، چپلى ، اسباب کلالى ، خامتا و چيزى هاى ديگر ساخته مى شد که اکنون برخى بيشر آن از بين رفته است .

 

ولسوالى ها :

 

ولايت ننگرهار ٢٢ ولسوالى دارد که ولسوالى موسوم به سپين غر غير رسمى است و به اساس امار رياست انکشاف دهات، ١٢٩١ قريه کوچک و خورد دارد ؛ اما به اساس معلومات رياست زراعت و آبيارى ولايت ننگرهار ٩٩٢ قريه بزرگ و ١٦١ قريه کوچک در اين ولايت وجود دارد ، که افغانستان يکى از پنج شهر بزرگ افغانستان محسوب ميشود و به اساس تراکم نفوس يک ولايت پُرنفوس کشور است .ولسوالى هاى ولايت ننگرهار عبارت است از اچين، بتى کوت، چپرهار، هسکه مينه، خېوه، خوگيانى ، شېرزاد، پچير آگام، حصارک، کوت، نازيان، سپين غر، غنى خيل،گوشته، مومندره، لعلپوره، بهسود، سرخرود، دره نور، دوربابا، رودات و کامه.

 

مشاهير :

 

ولايت ننگرهار زادگاه تاريخى اشخاص و شخصيت هاى مهم اجتماعى ، علمى و سياسى است که از بابت علم ، هنر و ادب يکى از ولايات مهم کشور محسوب ميشود.

 

هرچند ذکر تمامى مشاهير اين ولايت در اين جا مشکل است ؛ اما نام هاى چند تن به شکل ” مشت نمونه خروار ” را ميگيريم که عبارت است از وزير محمدگل خان مومند، ايمل خان مومند، صديق الله ريښتين، قيام الدين خادم، موسى شفيق، دوست شينوارى، چکنور ملا، نجم الدين اخوندزاده، مغل خان گوشته، داکتر ناصر شينوارى، داکتر يعقوب شېرزاد، دولکى بابا، مياشرف ګرديوال، گردى غوث،شا فيض الله اغا، ميا على صاحب،مولوى احمد گل،خواجه رزق الله، ملامست، اخوند موسى بتى کوتى، پاپين خيل، اخوند دروېزه، ميا فقيرالله جلال ابادى، مولوى محمد ابراهيم کاموى، مراد على صاحب زاده صاحب، برهان الدين کوشککى، محمد امين خوگيانى، شمس الدين قلعتکى، پوهاند زيور، عبدالرحمان پژواک، محمد اکبر معتمد، ميا محمد نعيم، عبدالله بختانى خدمتگار، مجاور احمد زيار، قارى برکت الله سليم، عبدالحق، ملنگ جان و دوست شينوارى .

 

مشاعره سالانه گل نارنج در ننگرهار همه ساله در فصل بهار برگزار ميشود که شاعران و فرهنگيان ولايات مختلف کشور در آن اشتراک مى کنند . اين مشاعره درحدود نيم قرن قدامت دارد که هنوز هم درفصل بهار هر سال تجليل ميشود .ولايت ننگرهار موسيقى ويژه دارد که سامان آلات مخصوص آن اکثراً ( هارمونيه ) تبله ، ربات ، منگى ، سيتار و همچو ديگر است که نواخته ميشود .فرق آن با ساير سامان آلات موسيقى تنها در انتخاب نواختن ، کمپوز و فورم شعر محسوس ميشود .

 

اين موسيقى محلى ترتيب و تنظيم ويژه با خود دارد ، موسيقى از مقام آغاز ميشود ، بعداً غزل ، داستان ، چاربيته ، لوبه و سروکى خوانده ميشود .گاه گاه قبل از چاربيتى و لوبه ټپه به يک لحن ويژه ياقربان اجرا ميشود .

 

شمارى از هنرمندان در جلال آباد کورس هاى ويژه هنرى دارد که شاگردان آن در بخش هارمونيه ، تبله ، سيتار و همچو چيزى هاى ديگر آموزش مى بيند .کورس هاى ويژه براى خطاطى و پارچه هاى تمثيلى نيز موجود است . مديريت ويژه افغان فلم در رياست اطلاعات و فرهنگ اين ولايت نيز فعاليت دارد .همچنان يک اداره ويژه فلم ها به نام سپين غر در ننگرهار موجود است .

 

بازى ها :

 

ورزش از سابقه بيشتر در ولايت ننگرهار برخوردار است و از زمان هاى قبلى در اين ولايت علاقه مندان دارد و تاکنون نيز انجام ميشود .کلب هاى ورزشى در اين ولايت موجود است که جوانان درآن دربخش هاى مختلف ورزشى آموزش مى بينند . در اين ولايت بازى هاى چون کرکت ، واليبال ، فوتبال ، بوکسينگ ، کيوکيشن ، تکواندو ، کانفوتوا ، باستکيتبال ، زبيايى اندام ، کوشتى و همچو بازى هاى ديگر موجود است که جوانان در آن ازسوى استادان تحت آموزش گرفته ميشوند .همچنان برخى از بازى هاى مانند خوسکى ، ډزغپى ، پټ پټونى ، سنگ اندازى ، ډۍ او ډانګ و همچو بازى هاى ديگر مردمى در ولسوالى ها و مناطق دور افتاده مروج است که جوانان را مصروف ساخته است . در اين ولايت آمريت هاى ويژه تربيت بدنى و کرکت موجود است که هزارن جوان را در ولسوالى هاى مختلف آموزش ميدهند و هنوز هم جريان دارد .

 

زراعت :

 

اينکه ولايت ننگرهار از ولايات سرسبز ننگرهار است، پس برخى بيشتر مردم آن مصروف زراعت و مالدارى اند، ولسوالى هاى آن آب بيشتر دارد ، توليدات اين ولايت در بخش غله جات و دانه ها عبارت است از روميان، پياز ، باميه ، کدو، گلپى ، مولى ، آلو ، کچالو ، گندم، برنج ، جوار، جو ، گدن ؟ و ديگر است .

خانواده ستروس در اين ولايت از حاصل خوب برخوردار است که پروژه انکشافى ناوه ننگرهار يکى از نمونه هاى خوب آن است . همچنان دراين ولايت تربوز ، انگور، زردالو ، شفتالو ، آلوچه ،امروت ، خربوزه و همچو ميوه هاى ديگر حاصلات خوب دارد و درميوه هاى خشک آن جلغوزه ، بادام ، چهار مغز و ديگر موجود است .

 

بندها آب :

 

بند بزرگ آب در ننگرهار درونته است که درحدود سه ميگاوات برق را توليد کرده است . اين بند ده ها سال قبل از سوى يک کمپني روسى ساخته شده است که تاکنون نيز فعاليت دارد .

 

بند زيړى بابا که درخيوه موقعيت دارد کارهاى اعمار آن درسال ١٣٨٥ ه ش تکميل شده و هزاران جريب زمين ولسوالى کوز کنر آبيارى کرده است .

 

آبدات تاريخ :

 

معبدهاى باستانى در ولسوالى سرخرود ننگرهار، هستوپه، مغاره ها بهر آباد ، چهارباغ صفا ، تخت بابر، راه کلان ، مزار شاه فيض الله آغا ، نجم الدين آخندزاده ، معبدها غوچک ، معبدهاى درونته و همچو جاهاى ديگر در اين ولايت موجود است .

 

همچنان زيارت دولکى بابا ، زيارت مياعلى صاحب ،آخوند موسى بتى کوتى ، مياشرف ، گردى غوث ، سراج العمارت ، مقبره غازى آمان الله خان ، مزار پاچان و همچو مزار هاى ديگر در اين ولايت موجود است .

 

در ولايت ننگرهار يک موزيم نيز موجود است که به نام موزيم هډه ياد ميشود . اين موزيم مربوط رياست اطلاعات وفرهنگ است و از موزيم هاى باستانى محسوب ميشود . درجريان جنگ ها چند بار تخريب شده و بعداً کم کم اعمار شده که اکنون نيز مورد توجه بيشتر قرار نگرفته و کدام مشخصه ندارد .

 

یک راهب بودایی سده هفتمی به نام هوان زانگ ( در فارسی ژوان زانگ هم نوشته‌اند) در سال ۶۳۰ میلادی به منطقه جلال‌آباد رسید و پنداشت که به هندوستان رسیده‌است. خود شهر جلال آباد شهر نسبتأ تازه‌ای است و در سده شانزده، در دوره سلطنت اکبر، نواده بابر شاهنشاه مغول ساخته شده‌است.

 

این شهر در زمان حمله انگلیس‌ها بدست آنان افتاد ولی انگلیس‌ها در هر دو حمله شکست خورده و واپس‌نشستند. پس از استقلال افغانستان بزرگ‌ترین لویه‌جرگه ( انجمن بزرگ) افغانستان در سال ۱۳۰۱ ( ۱۹۲۰ میلادی ) در جلال‌آباد برپا شد. در زمان حمله روس‌ها بیشتر آثار بودایی جلال‌آباد ویران شد. امروزه این شهر مورد بمباران ایالات متحده آمریکا (به قصد یافتن اردوگاه‌های القاعده ) قرار دارد