بررسی علل آسیب پذیر بودن ازبکستان در برابر داعش

آریانا نیوز: داعش از خشکسالی ازبکستان جهت پیشبرد سیاستهای خود سوءاستفاده می کند…

ازبکستان در قلب منطقه ای استراتیژیک واقع شده و مقتدرترین قدرت نظامی را در منطقه آسیای مرکزی به دلیل حمایت های ایالات متحده امریکا داراست؛ این کشور با مساحت تقریبی 44 هزار کیلومتر و جمعیتی 30 ملیونی پرجمعیت ترین کشور منطقه آسیای مرکزی است و توسط کشورهایی که به بحر راه ندارند، احاطه شده است.

در حدود 60فیصد از خاک ازبکستان را بیابان فرا گرفته که عملا زراعت در آن صورت نمی گیرد و عمده محصول پنبه(طلای سفید) در دره فرغانه کشت می شود.
ازبکستان چهارمین تولید کننده و سومین صادر کننده پنبه پس از امریکا و چین در جهان به شمار می آید. پنبه حدود 40 فیصد از تولید زراعت ازبکستان را تشکیل می‏دهد استراتیژی توسعه اقتصادی ازبکستان تکیه برکنترول متمرکز بر تولید، قیمت گذاری و صادرات پنبه دارد و این کشور به شدت به صادرات این محصول استراتیژیک وابسته است. اما کشت پنبه در ازبکستان وابسته به منابع آبی رودهای کشورهای قرقیزستان و تاجکستان است و این دو کشور برای تحت فشار قرار دادن ازبکستان برای فروش ارزان انرژی تیل و گاز به آنان، با احداث سدها و کنترول شدید بر رودهای خروجی، ترکیبی از بی ثباتی را دامن زده اند که بستر حضور و فعالیت گروه های افراط گرای مذهبی در ازبکستان را فراهم کرده است، چراکه کم آبی و خشکسالی موجب بیکاری و فقر، تبعیض اجتماعی و اقتصادی، فساد اداری و در نهایت نارضایتی عمومی می شود و در این رهگذر، گروه های افراطی با کنترول افکار توده ناراضی مردم به نفع گرایش های افراطی خود و ترغیب آنان به مخالفت با حکومت مرکزی و وعده به برپایی عدالت و مساوات، زمینه فعالیت خود را توجیه می کنند.
برجسته ترین گروه افراطی در آسیای مرکزی، جنبش اسلامی ازبکستان(IMU) یک گروه اسلام گرای نظامی است که بسیاری از گروه های تندرو کنونی نظیر جنبش تندرو اکرمیه و حزب النصرت،جماعت تبلیغ و فرقه طیبه، از درون آن بوجود آمدند. از مهم ترین عملیات های جنبش اسلامی ازبکستان، بم گذاری تاشکند در سال 1999 و چند ترور و اختطاف گریی در قرقیزستان بود که از دره فرغانه در سرحد بین ازبکستان- قرقیزستان کنترول می شد. طی سال ها جنبش اسلامی ازبکستان نام خود را به حزب اسلامی ترکستان(IPT) تغییر داد .حال با ظهور گروه داعش (ISIS) در عراق و سوریه و بیعت جنبش اسلامی ازبکستان در سِپتِمبر 2014 با این گروه، تفکرات این جنبش که هدفش راگسترش حوزه نفوذش از سین کیانگ در غرب چین تا دریای خزر می داند، تقویت شده است؛ این درحالی ست که راپور های موثقی از حضور چشمگیر باشنده گان ازبک فعال در گروه داعش در عراق و سوریه موجود است، افرادی که پس از انجام بسیاری از ماموریت ها به ازبکستان بازمی گردند و زمینه را برای گسترش فعالیت خود در کشورشان مساعد می سازند، از این رو جرقه ای هرچند کوچک در ابعاد اجتماعی و اقتصادی در این کشور می تواند آتش فراگیری را بوجود آورد.
بی شک بستر افراط گرایی مذهبی و حضور تفکرات داعشی در ازبکستان با تهدیدات زیست محیطی نظیر کم آبی به واسطه سدسازی کشورهای مجاور، خشک شدن تدریجی دریاچه آرال من‌حیث منبع مهم اقتصادی ساحل نشینان و تبعات زیست محیطی آنان، گسترش مریضی های صعب العلاج ناشی از مسمومیت از کودهای کیمیایی استفاده شده در کشتزارهای پنبه، از بین رفتن فرصت های شغلی به واسطه خشکسالی و نابودی زمین های زراعت، گره خورده است و تعامل مردم ناراضی از این وضعیت با افراطیون مذهبی می تواند شرایط را در راستای تامین اهداف و سیاستهای داعش در ازبکستان و منطقه استراتیژیک آسیای میانه پیش ببرد و در نهایت تمامی کشورهای منطقه را به آشوب و هرج و مرج بکشاند.
بهره داعش از بحران آب و وضعیت نامساعد اقتصادی در ازبکستان موضوعی مهم و قابل بررسی و پیش روی کشورهای منطقه و قدرت های منطقوی و جهانی و نیازمند تأمل و چاره اندیشی بیشتر است.