آمریکا فاقد استراتژی در انکشاف معادن؟

انکشاف معادن در افغانستان بیشتر از 2 ملیارد دالر سالانه عواید از درک امتیازات و مالیات خواهد داشت، در حالی که ارزش مجموعی ذخایر نفت و گاز در این کشور بالاتر از 220 ملیارد دالر برآورد شده است.

در سال 2010، وزارت دفاع آمریکا و زمین شناسان آمریکایی تخمین زدند که افغانستان دارای یک تریلیون دالر ذخایر معدنی دست‌نخورده می باشد که شامل رگه‌های فراوان آهن، مس، کوبالت، طلا و فلزات صنعتی از جمله لیتیوم هست. جنرال دیود پتریوس، فرمانده کل آن وقت نیروهای آمریکا مستقر در افغانستان گفت: “پتانسیل‌های بزرگی برای این کشور جنگ‌زده وجود دارد که حالا باید حاصل می داد و نیازمندی‌های مالی و شغلی این کشور را بوجه احسن تکافو می کرد.”

طی سال های گذشته، پیشرفت در این عرصه بسیار ضعیف بوده و نگرانی‌های هم در حال افزایش هست که 488 ملیون دالر از کمک‌های آمریکا برای استخراج و تقویت روند قانونی سازی و اصلاحات در روند استخراج قانونی معادن، در واشنگتن و کابل حیف و میل خواهد شد. جان ساپکو، بازرس ویژه آمریکا برای بازسازی افغانستان (سیگار) هم از تلاش های ناموفق آمریکا برای کمک به افغانستان در عرصه صنایع معدنی در ماه گذشته گزارش می‌دهد.

یافته‌های این اداره نشان می‌دهد که باوجود سرمایه‌گذاری ملیون‌ها دالر آمریکا برای توسعه زیرساخت‌ها و انکشاف مهارت‌های فنی در این عرصه، دولت افغانستان هنوز هم فاقد ظرفیت‌های فنی برای پژوهش معادن بوده و بدون همکاری و حمایت خارجی حتی نمی‌تواند قراردادهای را پرداخت و یا اداره نماید. توانایی دولت افغانستان برای خودکفایی در عرصه معادن و هیدروکربن‌ها بسیار ناچیز به نظر می رسد و بسیاری پروژه‌های تمویل شده از سوی آمریکا ناتکمیل باقی مانده اند.

برای افغانستان بسیار مهم است تا سریع‌تر و هوشمندانه‌تر به جلو حرکت کند. این کشور به کمک‌های خارجی وابسته است که با خروج نیروهای آمریکایی، روند آن هم روبه کاهش است. دولت نیازمند هست تا عوایدش را خود کسب نماید. براساس برخی از برآوردها، انکشاف معادن در این کشور بیشتر از 2 ملیارد دالر سالانه عواید از درک امتیاز و مالیات خواهد داشت، در حالی که ارزش مجموعی ذخایر نفت و گاز در این کشور بالاتر از 220 ملیارد دالر برآورد شده است.

کمک‌های آمریکا از طریق یک شاخه ویژه وزارت دفاع تحت نام نیروهای عملیات کسب‌وکار و ثبات که 11 پروژه با هزینه 283 ملیون دالر را اداره می کرد و همچنان اداره توسعه بین المللی آمریکا که سه پروژه با هزینه 206 ملیون دالر را اداره می کند، اجرا می شد اما این عملیات در ماه مارچ سال جاری از سوی کنگره آمریکا متوقف شد. نیروهای عملیات کسب‌ و کار و ثبات قراردادهای را برای اکتشاف معادن و بررسی زمین لرزه‌سنج‌ها پرداخت می کرد و اداره توسعه بین المللی آمریکا هم در عرصه اصلاح مقررات معدنکاری و تقویه وزارت معادن و نفت کمک می کند اما گزارش بازرس ویژه نشان می‌دهد که آمریکا فاقد یک استراتژی کلی درین عرصه بوده و نیروی عملیات کسب‌وکار و ثبات هم نتوانسته اند برنامه‌های چندین ساله یا دستورالعمل‌های مستند برای انتخاب و ارزیابی پروژه‌ها آماده سازند. هماهنگی اندکی بین این دو اداره وجود داشته، چون نیروهای عملیات کسب‌وکار و ثبات در عوض پاسخگویی به سفارت آمریکا در کابل، به وزارت دفاع آمریکا پاسخگو بوده است. بطور مثال، سفیر آمریکا در کابل زمانی از یک پروژه 39.6 ملیون دالری نیروهای عملیات کسب‌ و کار و ثبات در عرصه بازسازی خط لوله گاز طبیعی باخبر شد که مقام های افغانی از او بابت همکاری و حمایت آمریکا تشکری نمودند.

گزارش ساپکو همچنان اداره توسعه بین المللی آمریکا را نیز متهم به تساهل در پروژه‌های باقی مانده از نیروهای عملیات کسب‌ و کار و ثبات از جمله مناقصه‌های معادن و هیدروکربن نموده است. این گزارش همچنان می‌رساند که این پروژه‌ها به دولت افغانستان واگذار شده اند اما با توجه به ضعف سازمانی در دولت افغانستان، خطر قابل توجه‌ی وجود دارد که سرمایه‌گذاری‌های آمریکا به هدر خواهند رفت.

در این گزارش همچنان آمده است که برخی از پروژه‌های مستقل تحت اداره دولت افغانستان، از همین حالا آغشته با فساد شده است. همچنان تذکر یافته است که اتهاماتی بر دولت افغانستان وارد شده که قراردادهای کوچک استخراج معادن برخلاف قوانین افغانستان به جنگ‌سالاران و اعضای پارلمان کشور داده شده است.

مقام های آمریکایی با برخی از اتهام های بازرس ویژه مخالفت می نمایند، از جمله استدلال‌های که نیروی عملیات کسب‌ و کار و ثبات باید جدا عمل کند و نسبت به اداره توسعه بین المللی آمریکا خطرات بیشتری را متحمل شود و می گویند آنها در حال حاضر برای اصلاح بعضی از نقاط ضعف که آنها بدان اشاره نموده اند، تلاش می‌ورزند. رییس جمهور افغانستان، محمد اشرف غنی نیز تمایل بیشتری برای مقابله با مشکلات مدیریتی و فساد درین عرصه و سایر عرصه‌ها نشان داده است اما او در تلاش برای تکمیل دولت‌اش و رقابت با حتی متحدان دولتی اش قرار گرفته است.

اگر هرگونه امیدی برای مدیریت گنجینه بومی افغانستان در آینده وجود داشته باشد، نظارت دقیقی از چگونگی مصرف کمک‌های آمریکا نیز باید شامل آن باشد. این واقعا یک شاهکار بسا دشوار در این میدان جنگ خواهد بود و مشکل تر از آن، این خواهد بود که بودجه بازرس ویژه آمریکا برای بازسازی افغانستان در کابل، طوریکه وزارت خارجه آمریکا تصمیم دارد، حدود 40 درصد کاسته شود.

منبع: روزنامه نیویورک تایمز

برگردان: ابتهاج عبیدی